بررسی القاء موتاسیون با اتیل متان سولفونات (EMS) در اسپرس (Onobrychis viciifolia Scop)

انتخاب دز مناسب و بهینه سازی شرایط القاء موتاسیون از طریق بررسی آسیب های ایجاد شده با هدف افزایش فراوانی موتاسیون اولین گام در یک پروژه اصلاح به کمک جهش است. در این مطالعه ابتدا تاثیر دزهای مختلف ماده شیمیایی جهش زای اتیل متان سولفونات (ems) بر روی جوانه زنی و رشد گیاهچه به همراه عوامل پوشش بذر ( غلاف) و پیش شوئی بذور اسپرس در شرایط آزمایشگاه با استفاده از توده خوانسار و تاثیر دزهای مختلف ems بر روی توده های خوانسار و شهرکرد در گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. پس از تعیین دزهای بهینه در دو بررسی آزمایشگاهی و گلخانه ای، موتاسیون زایی آنها تحت شرایط مزرعه با استفاده از توده های خوانسار، شهرکرد،‌ کرج 2 و ارومیه مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که افزایش دز ems منجر به کاهش درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه،‌ طول ساقه چه، درصد سبز شدن و سرعت سبز شدن گردید. وجود غلاف میزان خسارت موتاژن راکاهش داد لیکن پیش شوئی بذور بر میزان خسارت افزود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر متقابل پوشش بذر × دز ems معنی دار بود. بر اساس معیار 50 درصد کشندگی (ld50) دز 8/0 درصد برای بذور بدون غلاف و دز 6/0 درصد برای بذور غلافدار به مدت 12 ساعت به عنوان دزهای بهینه ems برای جهش زایی در اسپرس شناخته شدند. در شرایط مزرعه با افزایش دز ems درصد مرگ و میر گیاهان و درصد عقیمی در تمام توده ها افزایش یافت. توده های خوانسار و ارومیه حساسیت بیشتری به این موتاژن در مقایسه با توده های شهرکرد و کرج 2 نشان دادند. براساس نتایج آزمایشگاه، گلخانه و مزرعه دز 6/0 به عنوان دز بهینه در اسپرس شناخته شد. تیمارهای ems تنوع قابل ملاحظه ای برای ارتفاع بوته، تعداد ساقه در بوته، تعداد شاخه فرعی ( گل آذین) در تودهای اسپرس مورد مطالعه ایجاد نمودند. با این حال ems بر محتوای پروتئین خام، فیبر خام و عملکرد علوفه تک بوته تاثیر محسوسی نداشت. در بین گیاهان نسل m1 و m2 تنوع مورفولوژیک و تغییرات غیرعادی نیز مشاهده گردید.