نحوه کنترل ژنتیکی عملکرد و میزان روغن دانه در گلرنگ های بومی با استفاده از تجزیه میانگین نسل ها

اطلاع از نحوه کنترل ژنتیکی خصوصیات زراعی و اقتصادی گیاهان و میزان اثرات خویش آمیزی و هتروزیس در جهت افزایش بازدهی روش های اصلاحی ضروری می باشد. در این مطالعه ژنوتیی های بومی گلرنگ شامل لاین های انتخاب شده از توده های مختلف و نسل های f1 و f1 حاصل از تلاقی آنها برای صفات عملکرد دانه، اجزای عملکرد میزان روغن و پروتئین دانه مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه میانگین نسل ها نشان داد که اثرات افزایشی و غالبیت در کنترل عملکرد دانه در بوته نقش داشتند و با توجه به علامت پارامتر غالبیت در مدل ژنتیکی، در برخی از تلاقی ها آلل های افزایش دهنده در برخی دیگر آلل ها کاهش دهنده عملکرد دانه در بوته دارای غالبیت بودند. میزان هتروزیس نسبت به والد برتر برای عملکرد دانه در بوته در تلاقی های مختلف بین 8/2 تا 0/121 درصد متغیر بود. همچنین یک نسل خویش آمیزی موجب کاهش ( حداکثر تا 9/18درصد) و افزایش ( حداکثر تا 5/19درصد) در عملکرد دانه در تلاقی های مختلف گردید. مدل ژنتیکی افزایش - غالبیت تنوع موجود بین نسل ها را برای درصد روغن دانه در بیشتر تلاقی ها از جمله iutkh211*، iute1449 و iuth13*iute1449 به خوبی توجیه نمود. بنابراین با انتخاب می توان این صفت را در نتایج آنها بهبود داد. میزان هتروزیس نسبت به والد برتر برای درصد روغن دانه بین 6/12- تا 9/14 درصد متغیر بود. خویش آمیزی نیز موجب کاهش ( حداکثر تا 5/7 درصد) و افزایش( حداکثر تا 7/17 درصد) در میزان روغن دانه گردید. عدم کفایت مدل ژنتیکی افزایشی - غالبیت در توجیه تنوع های مشاهده شده برای تعداد روز تا 50 درصد گلدهی، وزن 100 دانه و ارتفاع بوته در بیشتر تلاقی ها نشانگر وجود قابل توجه اثرات اپیستازی درکنترل این صفات می باشد. حداکثر هیتروزیس برای وزن 100 دانه، تعداد روز تا 50 درصد گلدهی و ارتفاع بوته به ترتیب 8/14، 9/1، 1/3 درصد نسبت به والد برتر بود و خویش آمیزی نیز اثرات قابل توجهی روی این نداشت.