تنوع ژنتیکی، وراثت پذیری و روابط بین صفات زراعی در ژنوتیپ های بزرگ (Linum usitatissimum L) با رنگ بذر زرد و قهوه ای

روغن ژنوتیپ های معمولی بزرگ (linum usitatissimum) به عنوان روغن خشک شونده، مصارف صنعتی متعدد دارد. ولی روغن ژنوتیپ های جدیدحاصل از برنامه های به نژادی موتاسیون مصارف خوراکی دارد. رنگ بذر زرد برای ژنوتیپ های با کیفیت روغن خوراکی به عنوان یک نشانگر ظاهری مطلوب جهت تفکیک آنها از ژنوتیپ های معمولی که عمدتا دارای رنگ بذر قهوه ای می باشند، مورد توجه واستفاده می باشد. اما رنگ بذر زرد می تواند اثرات مطلوب مانند افزایش درصد روغن و اثرات نامطلوب از جمله کاهش میزان سبز شدن و عملکرد دانه را نیز همراه داشته باشد. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی صفات مختلف و روابط بین آنها، ژنوتیپ های مختلف ( لاین های اصلاحی)‌بزرگ با رنگ بذر زرد و قهوه ای، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی برای صفات تعداد گیاهچه در مترمربع، تعداد روز تا 50% گل دهی، تعداد روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، عملکرد دانه واجزای آن مورد ارزیابی قرار گرفتند. این پژوهش در سال 1379در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه اصفهان صورت گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که صفات تعداد گیاهچه در مترمربع، تعداد کپسول در بوته و عملکرد دانه در بوته دارای ضریب تغییرات فنوتیپی و ژنتیکی بالا و لذا دارای تنوع ژنتیکی قابل ملاحظه ای در بین ژنوتیپ های مورد مطالعه بودند. در هر دو گروه ژنوتیپی با رنگ بذر زرد و قهوه ای، صفات تعداد روز تا 50% سبز شدن، تعداد گیاهچه در مترمربع، تعداد روز تا رسیدگی و ارتفاع بوته دارای قابلیت توارث عمومی بالا( بین 52 تا 84 درصد) بودند. قابلیت توارث عمومی صفات تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، وزن صد دانه و عملکرد دانه در لاین های با رنگ بذر قهوه ای بترتیب بسیار پایین 99/1، 28، 2/47، 8/23 درصد ودر لاین های با رنگ بذر زرد برابر 9/28، 5/11، 1/84، 9/44 درصد برآورد گردید. ضرایب همبستگی نشان داد که عملکرد دانه در بوته همبستگی مثبت وبالایی با تعداد انشعاب و تعداد کپسول در بوته داشته، ولی با تعداد گیاهچه در متر مربع همبستگی منفی وبالا دارد. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه دگرسیون برای کل ژنوتیپ ها و ژنوتیپ های با رنگ بذر زرد و قهوه ای بطور جداگانه، صفات تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول و وزن 100 دانه، به ترتیب مهمترین اجزای عملکرد دانه در بوته بودند، ولی تعداد کپسول در بوته بیشترین سهم ( حدود 90 درصد) را دارا بود. بررسی ضرایب مسیر نیز نشان داد که تعداد کپسول در بوته بیشترین اثر مستقیم و اثرات غیر مستقیم را از طریق صفات دیگر بر عملکرد دانه در بوته داشت.