شکل های شیمیایی سرب در خاکهای محدوده برخی از بزرگراههای ایران

از بین منابع مختلف آلاینده خاک، ذرات سرب خارج شده از اگزوز وسایط نقلیه بنزین سوز اهمیت ویژه ای دارد. مطالعه و بررسی خاک های متاثر از آلودگی سرب می تواند در ردیابی این عنصر و عناصر مشابه در زنجیره غذایی رهنمون باشد. تحقیق حاضر با هدف بررسی مقدار و نوع شکل های شیمیایی عنصر سرب درخاک های اطراف بزرگراه های رشت- انزلی ( منطقه انزلی) کلاچای - رامسر( منطقه رامسر) تهران - کرج( منطقه کرج) و اصفهان - تهران ( منطقه دلیجان) انجام گرفت. نمونه های خاک به فواصل مختلف از حاشیه جاده های مذکور و از چهار عمق برداشت و شکل های تبادلی، وابسته به موادآلی، وابسته به اکسیدهای آهن - منگنز، شکل تتمه و همچنین غلظت کل سرب در نمونه ها اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که شکل تبادلی در کلیه نمونه ها ناچیز و شکل وابسته به مواد آلی کم می باشد. شکل غالب سرب درخاک های مناطق انزلی، رامسر و دلیجان ( غرب جاده) شکل تتمه در خاک های منطقه کرج شکل کربناته و در منطقه دلیجان ( شرق جاده) شکل وابسته به اکسیدهای آهن و منگنز می باشد. با افزایش ترافیک جاده و اضافه شدن مقدار سرب وارد شده به خاک مقدار نسبی شکل های کربناته و وابسته به اکسیدهای آهن و منگنز نسبت به سایر شکل ها در کنار جاده ها افزایش نشان داد. با فاصله از جاده مقدار نسبی شکل های اکسیدی و کربناته کاهش یافت اما مقدار نسبی شکل تتمه روندی افزایشی داشت. در شرایط آلودگی کم خاک، شکل شیمیایی غالب شکل تتمه و در آلودگی زیادخاک، شکل غالب شیمیایی کربناته بود. با مقایسه نتایج به دست آمده با حدود مجاز و بحرانی مشخص گردید که خاک های منطقه کرج دارای آلودگی شدید، خاک های منطقه انزلی و دلیجان ( شرق جاده) دارای آلودگی متوسط و خاک های مناطق رامسر و دلیجان ( غرب جاده) دارای آلودگی کم می باشند. همچنین غلظت سرب وابسته به شکل های شیمیایی سرب با بارترافیک جاده و مقدار ذرات سرب خروجی از اگزوزها، ارتباط مستقیم نشان داد.