عدالت سیاسی از منظر قرآن و روایات: تاملی در برابری سیاسی

مسئله پژوهش حاضر این است که: بر اساس آموزه‎های قرآنی و روایی، عدالت سیاسی چه نسبتی با برابری سیاسی مطرح در نظام‎های مردم‏سالار دارد؟ پاسخ این است که برابری مطرح درنظام‎های مردم‏سالار درسه عرصه فلسفی (مقدمه و زمینه‏ساز برابری سیاسی)، سیاسی و غیرسیاسی (لازمه‎ برابری سیاسی) با روح آموزه‎های دینی هماهنگ است؛ درعین‏حال، تفسیر دینی از برابری سیاسی و نیز برابری غیرسیاسیِ ملازم با برابری سیاسی، تفاوت‎هایی جزئی با برابری مطرح در نظام‎های مردم‎سالار دارد. به‏منظور اثبات فرضیه، دوآموزه‎‎ کلامی ـ فقهیِ «اباحه» و «عدم ولایت» مبنای تحلیل قرآنی ـ روایی قرار گرفته است. آن روی سکه، اصل اباحه مشروعیت‏یابی توافقات اجتماعی شهروندان جامعه‎ دینی، برای تنظیم قواعد عمومی جامعه است و اینکه قوانین دولتی زمانی مشروع است که افزون بر هماهنگی با قوانین مصرّح شرعی، از خواست مردم سرچشمه گیرد. همچنین اصل عدم ولایت، بیانگر مشارکت حداکثری مردم در اداره‎ سیاسی، عدم دخالت دولت در حوزه‎ خصوصی و نظارت مردم بر تصمیم‏های سیاسی است. آموزه‎های دینی هماهنگ با دو اصل یادشده، برابریِ ذاتیِ انسان‎ها را تایید می‏کنند، ولی در برابری سیاسی، بین حاکمیت و حکومت تفاوت قائل‎‏اند و در برابری‎های اقتصادی و اجتماعی، همراه با تایید برابری نسبی مطرح در نظام‎های مردم‏سالار، از آن فراتر رفته، با قاطعیت تمام وظایف گسترده‎ای را متوجه جامعه و حکومت می‏سازند.