اندیشه‌ سیاسی در متون ساسانی

دوره ی ساسانی را می توان نقطه ی عطفی در تاریخ ایران دانست که برای نخستین بار یک نظام مقتدر سیاسی بر پایه ی وحدت دین و حکومت شکل گرفته و به نوعی، دو عنصر ملیّت و مذهب، سامان سیاسی و نظام دانایی خاصی را تعیّن می بخشد. هدف پژوهش پیش رو، شناخت و فهم ویژگی های سرشت نمای اندیشه ی سیاسی زردشتی- ساسانی است. تاکید این پژوهش بر متون و رساله‌های دارای بن مایه ی سیاسی و شهریاری است که در دوره ی ساسانی تالیف شده یا در قرون اولیه ی اسلامی، تحت تاثیر سنّت زردشتی- ساسانی تدوین شده‌ است. شاخصه های پایه ی اندیشه ی سیاسی در متون این دوره، با به کارگیری روش توصیفی – تحلیلی و رویکرد متن محور، ذیل سه محورِ پیوند دیانت و سیاست، سلسله مراتب اجتماعی و نظام کیهانی و فرّه کیانی و تخمه ی شاهی، مورد بررسی قرار گرفته است. متون اصلی مورد مطالعه عبارت اند از: کارنامه ی اردشیر بابکان، عهد اردشیر، نامه ی تنسر و کارنامه ی انوشیروان. نتایج نشان داد که اندیشه ی سیاسی زردشتی-ساسانی، برآمده از سامان معرفتی ای است که انسان و جامعه ی انسانی را در پیوند ناگسستنی با کیهان و نظم کیهانی می داند و از همین روی، نظم سیاسی را موظّف به تحقّق بخشیدن به دیانت و احکام آن، به عنوان تجلّی والای نظم و قوانین کیهانی می کند. در جامعه ی انسانی، به پیروی از نظام کیهانی، وجود سلسله مراتب و خویش کاری ناگزیر است. سمبل این جامعه پادشاه است؛ او چه از جنبه ی نژادگی و نَسَبی و چه از جنبه ی کرداری و منشی، باید نماینده و پاسدار باورها و ارزش های دیانت مزدَیَسنا باشد.‏

political thought in sassanid texts

the sassanid era marked a significant turning point in the history of iran. this period witnessed the establishment of an authoritarian political system that was based on the unity of religion and government, resulting in the formation of a distinct political and intellectual system shaped by a fusion of nationality and religion. the present study aims to examine the key features of zoroastrian-sassanid political thought, focusing primarily on essays written during the sassanid period or early islamic centuries under the influence of the zoroastrian-sassanid tradition, which dealt with political and monarchical themes. the basic characteristics of the political thought in the texts of this era were studied by drawing upon the descriptive-analytical as well as textual method in terms of religiosity and politics, social hierarchy and universal order, and farre kiyani (farvahar) and the monarchial seed. the main texts under study include kar-namag i ardashir i pabagan, ardashir’s covenant, letter of tansar, and kar-namag i anushirvan. the results of the study show that the zoroastrian-sassanid political thought is derived from an intellectual system in which humans and the human society are inextricably connected to the universe and universal order. for this reason, the political system is obligated to apply religion and its rulings as the supreme manifestation of the order and laws of the universe. in conformity to the universal order, it is inevitable for the human society to involve hierarchies and piety. the society is symbolized by the king. the king must represent the beliefs and values of mazdayasna both in terms of lineage and in terms of act and character.