تحلیل تطبیقی گفت‌وگوی انتقادی با قدرت در باب پادشاه و فَنزَه در ترجمه‌ها و بازنویسی کلیله‌ودمنه (داستان‌های بیدپای، کلیله‌‌ودمنه بهرام‌شاهی، انوار سهیلی)

کلیله‌‌ودمنه یکی از متون مهم به‌جامانده از دوران کهن فرهنگ و اندیشه‌ ایران است که همواره مورد توجه بوده و ترجمه‌ها و بازنویسی‌های گوناگونی از آن شده است. جدا از تفاوت‌های زبانی و شکلی، به لحاظ مفهومی و نوع بیان مطالب و مفاهیم نیز تفاوت‌هایی در این آثار وجود دارد. هدف پژوهش حاضر، واکاوی مفهوم گفت‌وگوی انتقادی با قدرت در باب «پادشاه و فنزه» در ترجمه‌های «محمدعبدالله بخاری»، «نصرالله منشی» و بازنویسی «واعظ کاشفی» بوده و درصدد بررسی چگونگی و چرایی تفاوت در این مقوله با توجه به درون‌مایه‌ی‌ باب در سه اثر یادشده است. روش‌ تحقیق، توصیفی تحلیلی، همراه با تحلیل متن و خوانش تنگاتنگ، در چارچوب نظریه‌های جامعه‌شناسی معرفت است. نتایج نشان داد که شرایط و مقتضیات تاریخی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مترجمان، بر نوع و نحوه‌ی‌ گفت‌وگو با قدرت سیاسی تاثیرگذار بوده ‌است؛ به طوری ‌که می‌توان تغییراتی را از صراحت در بیان انتقادی به پادشاه در داستان‌های بیدپای، اطناب کلام، پوشیده‌گویی و در لفافه سخن گفتن، در کلیله‌‌ودمنه‌ی منشی و بیش‌ترین پوشیده‌گویی در بیان مضامین انتقادی و افزودن پیرایه‌ها برای کند کردن نقد قدرت سیاسی در انوار سهیلی، اشاره کرد.

a comparative analysis of the critical dialogues with the power in the section of the king and fanza in translations and paraphrases of kalila and demna (the stories of bidpai, bahramshahi kalila and demna, and anwar suhayli)

kalila and demna is an ancient text dating back to the ancient period of iranian culture and thought. it was always studied and many translations and paraphrases have produced for the work. apart from linguistic and formal differences, there are also conceptual differences as well as differences in how the material is articulated. the present research aims to inquire into the concept of critical dialogue with the power in the section on the king and fanza in the translations produced by muhammad ʿabd allah al-bukhari and nasr allah al-munshi as well as waʿiz al-kashifi’s paraphrase. it studies how and why they differ given the theme of this section. the method of this research is descriptive and analytic, along with textual analysis and close reading in the framework of the theories of the sociology of knowledge. the findings show that the historical, political, cultural, and social circumstances in which the translators lived affected the manner of dialogue with the political power such that we can see changes from explicit criticism of the king in bidpai stories to prolixity and indirect implicit talk in al-munshi’s kalila and demna, and extreme implicitness and roundabout talk in anwar suhayli in the critique of the political power.