رخساره ها، محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی سازند نیریز (ژوراسیک زیرین) در منطقه فارس

سازند نیریز دربر گیرنده کهن ترین نهشته‌سنگ های ژوراسیک منطقه فارس و آخرین واحد سنگ چینه ای گروه کازرون در حوضه زاگرس است. در این پژوهش رخساره ها، محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی بُرش الگوی این سازند به ستبرای 233 متر در تاقدیس خانه کت و کوه سورمه به ستبرای 68 متر مورد مطالعه و مقایسه قرار گرفته اند. یافته های این پژوهش نشان داد سازند نیریز بیشتر از رخساره های کربناته و شیل تشکیل شده است که در بخش میانی بُرش الگو با لایه های کنگلومرای آهکی و ماسه سنگ گلوکونیتی و در تاقدیس سورمه با ماسه سنگ آهکی همراه است. شواهد موجود گواهی می دهند که این مجموعه رسوبی کربناته-آواری در زیرمحیط های مختلف یک دریای کم‌ژرفا و محدود (اپیکانتیننتال) در جنوب راندگی اصلی زاگرس نهشته شده است. بخش زیرین سازند نیریز متشکل از دولومادستون و شیل با همراهانی از سنگ های آهکی است که با نخستین پیشروی دریای ژوراسیک در خاور حوضه زاگرس در یک رمپ هموکلینال نهشته شده است. افزایش واردات آواری حاصل از فرسایش مناطق شمال خاوری حوضه به دلیل پایین بودن سطح آب دریاها در لیاس سبب گسترش دشت ساحلی و محدود شدن تولید کربنات در سکو شد. با این تغییر قابل توجه در رژیم رسوب گذاری یک سامانه خلیج دهانه ای متاثر از جریان های کشندی در محدوده زاگرس بلند فعال شد که رخساره های آواری میانه بُرش الگوی سازند نیریز محصول آن است. این واحد آواری در پوشش رسوبی مزوزوییک زاگرس منحصر به فرد است و با گسترش نهشته های قاره ای معادل سازند شمشک (ژوراسیک زیرین) در منطقه سنندج سیرجان ارتباط دارد. افزایش کربنات های دریایی کم‎ژرفا همراه با آثار تبخیری ها در بخش بالایی بُرش های مختلف سازند نیریز نمایانگر پیشروی تدریجی دریا، کاهش واردات آواری و تثبیت دوباره شرایط سکویی به ویژه محیط کشندی در آب‌وهوای خشک لیاس (سبخای ساحلی) است. تغییرات عمودی رخساره ها نشان داد که توالی رسوبی سازند نیریز در منطقه فارس از یک سکانس رسوبی رده دوم (5 تا 50 میلیون سال) هم ارز با بخش زیرین سوپرسکانس فرهاد (ژوراسیک زاگرس) تشکیل شده است. این سکانس به نوبه خود دو سکانس رده سوم (0/5 تا 5 میلیون سال) را شامل می شود که با ناپیوستگی نوع 1 محدود شده و در اواسط لیاس (سینمورین-پلینسباکین) پدید آمده اند.

Facies, depositional environments and sequence stratigraphy of the Lower Jurassic Neyriz Formation in the Fars region

The Neyriz Formation comprises the lowermost Jurassic strata in Fars area and the last lithostratigraphc unit of the Kazerun Group in the Zagros foldthrust belt. This study focuses on facies analysis, reconstruction of depositional environments and sequence stratigraphy analysis of the Lower Jurassic Neyriz Formation in its type locality with a thickness of 233m and Surmeh Mountain with a thickness of 68m in Fars region. Results indicate that the  Neyriz Formation consists mainly of carbonates and shale with minor constituents of limestone conglomerates and glauconitearenite in the middle part of the type section and calclithite sandstones in Surmeh section. Available evidences confirm that this carbonateclastic succession deposited in various part of a confined and shallow sea (epicontinental) in south of the Main Zagros Reverse fault line. The lower part of the Neyriz Formation is composed of dolomudstone and shale facies with subordinate limestones deposited in a ramp platform due to the first transgression of Jurassic sea over the eastern part the Zagros foldthrust belt. The subsequent sealevel fall resulted in increased clastic influx and led to development of coastal plain and restriction of carbonate production to the southern part of the platform. This drastic change of sedimentary regime led to the expanding of a tidedominated estuary system in the High Zagros Belt and the deposition of clastic facies in the middle part of the Neyriz Formation. The clastic unit that pinches out towards the southwest is thought to have received its clastic input from the northeast and it may well be related to the Lower Jurassic continental siliciclastics (Shemshak equivalent) of the SanandajSirjan Zone. As evidenced by the limitation of clastic influx and reestablishment of the carbonate factory, during the subsequent Early Jurassic sea level had risen steadily and platform flooded again. Vertical facies variations and comparison with global sea level curve reveal that the Neyriz Formation encompasses a secondorder depositional sequence that correlates with the lower part of Farhad Supersequence (Jurassic of the Zagros Basin). The given sequence by itself includes two unconformity bounded thirdorder sequences deposited in the middle Liassic time (SinemurianPliensbachian).