ارزیابی محتوای رس سازند مخزنی شوریجه با استفاده از تجزیه‌های دستگاهی مغزه در میدان گازی گنبدلی، خاور کپه‌داغ

انواع مختلف کانی‌های رسی به شیوه‌های گوناگون موجب کاهش کیفیت مخازن هیدروکربنی، اخلال در عملیات حفاری و همچنین سبب ایجاد مشکلاتی در امر تفسیر لاگ‌های چا‌ه‌نگاری می‌شوند. از این رو، شناسایی و تفکیک آنها در صنعت بالادستی نفت اولویت و اهمیت ویژه‌ای دارد. در این پژوهش، نوع، میزان و نحوه توزیع هریک از انواع کانی‌های رسی در 76 نمونه مغزه‌دو چاه تولیدی و خشک در سنگ مخزن ماسه‌سنگی شوریجه، به سن کرتاسه آغازی، با استفاده از شش روش تجزیه دستگاهی یعنی روش‌های طیف‌سنجی پراش پرتو ایکس (xrd)، طیف‌سنجی فلورسانس پرتو ایکس (xrf)، مطالعات میکروسکوپی تیغه‌های نازک، تجزیه‌های حرارتی (dta-tga)، تجزیه میکروسکوپ الکترونی روبشی (sem)‌و اندازه‌گیری ظرفیت تبادل کاتیونی (cec) تعیین شده است. نتایج آزمایش‌ها نشان داد که کانی‌های رسی چیره در این دو چاه به ترتیب فراوانی ایلیت، کلریت منیزیم‌دار و کایولینیت است که میزان متوسط هریک در چاه خشک به مراتب بیشتر از چاه تولیدی است. مقدار اندکی گلوکونیت (در هر دو چاه)، مونت‌موریلونیت (فقط در چاه تولیدی) و کانی‌های رسی مخلوط ‌لایه از انواع ایلیت- مونت‌موریلونیت و کلریت- مونت‌موریلونیت (فقط در چاه خشک) وجود دارد. با طبقه‌بندی میزان رس در 5 گروه‌(کمتر از 10 درصد، 10 تا 15 درصد، 15 تا 20 درصد، 20 تا 25 درصد و بیش از 25 درصد)، بر اساس درصد تجمعی در هر گروه، چاه تولیدی از نوع تمیز و چاه خشک در گروه ماسه شیلی قرار می‌گیرد. روند افزایشی کانی‌های ایلیت، گلوکونیت و روند کاهشی کایولینیت و همین طور افزایش درصد ایلیت و کلریت در کانی‌های مخلوط ‌لایه با افزایش ژرفا و به تبع آن افزایش دما بیانگر عملکرد فرایند دیاژنز تدفینی در این سازند است. بیشترین میزان همبستگی کانی‌های رسی با درصد عناصر آهن، آلومینیم، پتاسیم و منیزیم به دست آمد. منشا رس‌های سازند شوریجه عمدتاً ثانوی و حاصل دگرسانی خرده‌سنگ‌ها، پلاژیوکلازها و فلدسپارهای قلیایی است و در مواردی نیز منشا رس به صورت جریانی با توزیع لایه‌ای از خارج است. الگوی توزیع رس‌های اتوژن به صورت پرکننده، پوشش دهنده و پل‌زننده میان منافذ است که تخلخل و تراوایی سازند را کاهش می‌دهند.