بررسی آلودگی فلزات سنگین در غبارهای ترافیکی شهر مشهد و تعیین منشا آن با استفاده از روش استخراج ترتیبی

گرد و غبارهای ترافیکی بیشتر دارای سطح بالایی از فلزات سنگین است که می‌تواند سلامت انسان و محیط زیست را تحت تاثیر قرار دهد. در این مقاله تلاش شده است با اندازه‌گیری غلظت فلزات سنگین در خاک و گرد و غبارهای موجود در مناطقی از شهر مشهد و در نواحی با حجم ترافیک بالا و همچنین در ماه‌هایی که بیشترین حجم ترافیک را دارند، میزان آلایندگی این خاک‌ها بررسی شود. بدین منظور 23 نمونه خاک سطحی از سه مسیر اصلی شهر مشهد به‎گونه‎ای که همه سطح شهر را پوشش دهد، برداشت شد و غلظت کل عناصر ni، zn، pb،cr وcu اندازه‎گیری شد. سطح آلودگی خاک شهری با استفاده از شاخص زمین‎انباشت(igeo) ، شاخص آلودگی(pi) و شاخص آلودگی یکنواخت (ipi) بررسی شد. شاخص آلودگی نشان می‌دهد که همه نمونه‌ها سطح بالایی از آلودگی به وسیله سرب (3.688-74.16) دارند. همچنین فلز روی (1.484-7.23) نیز در بیشتر نمونه‎ها سطح بالایی از آلودگی نشان می‌دهد. در حالی که نیکل (1.01-1.953) و مس (0.678-1.945) سطح متوسطی از آلودگی نشان می‌دهند. کروم (0.246-0.772) نیز در همه نمونه‌ها سطح پایینی از آلودگی نشان داد. منابع احتمالی آلاینده‌ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل اجزای اصلی ارزیابی شد. نتایج تجزیه، غلظت‌های بالای فلزات سرب، مس، روی و نیکل را نسبت به میانگین غلظت این فلزات در بخش بالایی پوسته زمین نشان داد. وجود ضریب همبستگی مثبت میان عناصر سنگین روی و مس و همچنین سرب و روی، نشان‌دهنده منابع تولیدکننده همانند است که همان سوخت خودروها و استفاده از ترمز در وسایل نقلیه است .نتایج به دست آمده از روش استخراج ترتیبی نیز نشان از این دارد که گونه‎سازی عناصر pb، zn و ni بیشتر در فازهای ناپایدار (f1+f2+f3+f4) صورت گرفته که نشان‌دهنده منشا انسانی برای آنهاست، ولی عناصر crو cu بیشتر در فاز پایدار (f5) توزیع شده‌اند که بیانگر منشا بیشتر طبیعی برای این دو عنصر است.