گسل‌های جنبای بنیادی و توان لرزه‌زایی آنها در خاورمیانه باختری

در این پژوهش مطالعه گسل های فعال در خاورمیانه باختری از دریای مازندران در خاور تا دریای مدیترانه در باختر انجام گرفت. هدف اصلی تهیه نقشه یکنواخت از لرزه‌خیزی و گسل‌های منطقه بوده است. نقشه های زمین‌شناسی موجود از کشور های مختلف مقیاس های متفاوت و خطاهای گوناگون در تعیین موقعیت گسل‌ها دارند که گاه تا صدها متر می‌رسد. در این پژوهش، گسل‌های فعال از دیگر گسل‌ها تفکیک شد و بر اساس مطالعه تصاویر ماهواره‌ای، نقشه‌های زمین شناسی موجود و داده‌های ژیودتیک، ارتباط ساختاری گسل‌ها و نرخ حرکت آنها تعیین شد. تمام داده های موجود ضمن وارد نمودن به سامانه اطلاعات جغرافیایی به مختصات جغرافیایی یکسان تبدیل شد و پس از آن با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای جزییات بیشتری از گسل‌ها مورد بررسی قرار گرفت و جابه‌جایی‌های جوان آنها شناسایی ‌شد. بیشتر گسل ها ی فعال در لبه ارتفاعات قرار می‌گیرندکه تاییدی بر جوان بودن منطقه و کنترل توپوگرافی به‌وسیله گسل های فعال است. بیشترین فعالیت لرزه ای مربوط به زون زاگرس و محل تلاقی گسل های شمال و خاور آناتولی است ولی زمین لرزه های بزرگ دستگاهی در سرتاسر گستره دیده می‌شوند. زون گسل های امتدادلغز بحرالمیت نسبت به دیگر بخش ها فراوانی کمتر زمین‌لرزه ها را نشان می‌دهد. بیشتر زمین لرزه های تاریخی در شمال باختری ایران و خاور ترکیه و بحرالمیت دیده می‌شوند که به نظر می‌رسد در ارتباط با تمرکز جمعیت و ثبت بهتر زمین لرزه‌ها در این مناطق باشد. در زاگرس خاوری (شمال باختری ایران) کوتاه‌ شدگی به دو مولفه راندگی و امتداد لغز تفکیک شده است. در بخش میانی منطقه کوتاه‌شدگی به‌طور عمده به وسیله گسل های راندگی انجام می‌گیرد. بخش باختری (خاور ترکیه) این منطقه محل تلاقی گسل های امتدادلغز و چرخش بلوک‌هاست، بنابراین کوتاه شدگی به وسیله حرکت در راستای گسل های راست‌گرد و چپ‌گرد انجام می‌گیرد. در خاور ترکیه عملکرد دو گسل شمال و خاور آناتولی موجب حرکت به سوی باختر ترکیه و در نهایت فرورانش آن در زون هلنیک می‌شود. با توجه به عدم تناسب نرخ کوتاه‌شدگی در زاگرس و قفقاز با فراوانی زمین‌لرزه ها به نظر می رسد که بخشی از کوتاه‌شدگی به صورت خزش اتفاق می‌افتد.