ژیوشیمی و پتروژنز سنگ‌های آداکیتی پرسیلیس ترشیری، منطقه شاه‌سلیمان‌علی(جنوب باختر بیرجند- خاور ایران)

فعالیت های ماگمایی ترشیری منطقه شاه‌سلیمان‌علی در جنوب باختر بیرجند، در بخش خاوری لوت به صورت سنگ های آذرآواری – گدازه ای و نیمه‌ژرف بروز کرده اند. سنگ‌های آذر‌آواری شامل انواع توف، آگلومرا و برش و سنگ های آتشفشانی شامل آندزیت، تراکی‌آندزیت و داسیت هستند. بافت اصلی این سنگ ها را پورفیری و گلومروپورفیری با خمیره ریزبلورین تا شیشه ای تشکیل می دهند. درشت‌بلور های اصلی در آندزیت ها شامل پلاژیوکلاز، هورنبلند با حاشیه سوخته و بیوتیت و در داسیت ها شامل کوارتز، پلاژیوکلاز، آلکالی‌فلدسپار و بیوتیت هستند. دیوریت های پورفیری تنها سنگ های نیمه‌ژرف منطقه را تشکیل می دهند. دگرسانی سریسیتی، کربناتی و پروپیلیتیک در این سنگ ها رایج هستند. این سنگ ها دارای 9/61-8/56 درصدsio2 ،1/18- 5/16 درصد al2o3، sr بالا (990-660 پی‌پی‌ام)، نسبت بالای sr/y ( 6/54- 6/40 پی‌پی‌ام) و مقادیر پایین y (7/19-1/16 پی‌پی‌ام) هستند که نشان‌دهنده ویژگی های آداکیتی آنها می باشند. ویژگی های ژیوشیمیایی نمونه های منطقه با آداکیت های پرسیلیس %wt)2/2- 5/0%wt, mgo = 11 ppm, na2o+k2o < 1100 (sr < همخوانی دارد. همچنین این سنگ ها از عناصر lile و lree غنی‌شدگی نشان می دهند و دارای تهی‌شدگی نسبی از عناصر انتخابی hfse مانند nb وti هستند. الگوی شدید جدایشی در ree و نیز مقادیر پایین hree و y ممکن است به دلیل وجود گارنت و یا آمفیبول در پسامانده جامد ماگمای این سنگ ها باشند. همچنین مقادیر بالای استرانسیم و بی هنجاری منفی تانتالیم، نیوبیم و تیتانیم می تواند نشانگر عدم حضور پلاژیوکلاز، وجود اکسیدآهن و تیتان در تفاله باقیمانده ذوب باشد. ویژگی های ژیوشیمیایی سنگ های منطقه نشان می دهند شکسته شدن صفحه اقیانوسی فرورونده و ذوب باقیمانده این صفحه موجب تولید ماگماتیسم آداکیتی این منطقه شده است.