کانی‌شناسی و زمین‌شیمی کرومیتیت‌های چشمه‌بید(نیریز) به منظور تعیین جایگاه زمین‌ساختی

سنگ‌های دونیتی و‌هارزبورگیتی سرپانتینیتی شده افیولیت‌های شمال باختر نیریز به سن کرتاسه پسین، میزبان انبانه‌های کرومیتیتی در معدن چشمه‌بید هستند. این کرومیتیت‌ها به صورت توده‌های عدسی شکل در اندازه‌های مختلف و به دنبال یکدیگر قرار دارند. مهم‌ترین بافت‌های قابل مشاهده شامل بافت‌های توده‌ای، گرهکی، دانه پراکنده و لایه‌ای است که نشان‌دهنده ته‌نشست از یک ماگمای در حال سرد شدن هستند. بررسی‌های کانی‌شناسی نشان‌دهنده ذوب پیروکسندر پریدوتیت میزبان و رشد دوباره بلورهای الیوین در بخش غلاف دونیتی است. شیمی‌کانی کرومیت بیانگر عدد کروم بالا(72 تا 77)، عدد منیزیم بالا(62 تا 69) و مقدار tio2 پایین(04/0 تا 14/0 درصد) در کرومیتیت‌های معدن چشمه‌بید است که قابل مقایسه با کرومیتیت‌های تشکیل شده از ذوب درجه بالای گوشته هستند. میانگین مجموع عناصر گروه پلاتین در نمونه‌های این معدن حدود ppb85/212 است که در مقایسه با برخی از توده‌های کرومیتیتی نیریز مانند منطقه تنگ حنا(ppb 1556) بسیار کمتر است و نشان‌دهنده رقیق‌شدگی به دلیل درصد بالاتر ذوب ماگمای مادر کرومیتیت‌های چشمه‌بید است. مقدار عناصر کمیابni, co, zn, mn, ga,v در نمونه‌های کرومیتی و غلاف دونیتی دربرگیرنده آنها به ترتیب برابر با 17 تا 24، 466 تا 842، 852 تا 1084، 22 تا 84، 115 تا 171، 852 تا 1220 پی‌پی‌ام است. روند توزیع عناصر کمیاب خاکی و‌ایتریم(rey) در سنگ میزبان و کرومیتیت‌های الگوی u شکل نشان می‌دهد که مشخص‌کننده واکنش مذاب غنی از مواد فرار و عناصر کمیاب خاکی(منشا بونینیتی ماگمای مادر) با سنگ میزبان است. بدین ترتیب به‌نظر می‌رسد که کرومیتیت‌های معدن چشمه‌بید نیریز در نتیجه نفوذ ماگمای بونینیتی با منشا گوشته اولیه و درجه بالای ذوب سنگ میزبان پریدوتیتی در زون بالای فرورانش جزیره کمانی تشکیل شده‌اند.