کانسار سولفید توده ای آتشفشانزاد (VMS) نوده، نمونه ای از کانسارهای نوع بشی (Besshi- type)، جنوب باختر سبزوار

کانسار مس- روی نوده و اندیس های فریزی،گراب، چون و کلاته لالا (نیران) در جنوب باختر سبزوار در توالی آتشفشانی- رسوبی کرتاسه پسین، در یک محیط کافتی(ریفتی) تشکیل شده اند. سنگ میزبان کانسار مس- روی نوده شامل گدازه آلکالی الیوین بازالت و ماسه‌سنگ سیلتی توفی بوده و سنگ میزبان اندیس های معدنی فریزی و گراب آندزیت و سنگ میزبان کلاته لالا و اندیس چون، ماسه‌سنگ های سیلتی توفی هستند. کانه زایی سولفیدی در کانسار نوده و اندیس های معدنی در 3 افق ، به شکل صفحه ای کشیده رخ داده است. بر اساس ماهیت کانه زایی سولفیدی، بافت و کانی شناسی سولفید ها، می‌توان 3 رخساره کانه دار را در کانسار نوده از هم متمایز نمود. که عبارتند از: الف) رخساره رگه- رگچه ای (stringer zone): این رخساره شامل رگه ها و رگچه های سیلیسی و سولفیدی است که به صورت قطع‌کننده لایه‌بندی سنگ میزبان در بخش زیرین رخساره کانسنگ توده ای تشکیل شده است. بافت‌های رگه- رگچه‌ای و جانشینی سولفیدها سیمای اصلی این رخساره را تشکیل می دهند . ب) رخساره کانسنگ توده ای که بخش ستبر، پرعیار و توده ای کانسار را تشکیل می دهد، ماهیتی ناهمگون و تقریباً چینه‌کران دارد که فقط محدود به گدازه آلکالی الیوین بازالت است و ج) رخساره کانسنگ لایه‌ای که با سیمای لایه‌ای و نواری و عیار پایین ماده معدنی قابل تشخیص است. سنگ دربرگیرنده این رخساره کانه‌دار ماسه سنگ های سیلتی توفی است. این رخساره به‌صورت سولفیدهای لامینه‌ و نواری هم‌روند با لایه‌بندی سنگ میزبان و به صورت چینه‌سان در بخش خاوری کانسار تشکیل شده است. کانی های تشکیل دهنده کانسار نوده شامل کالکوپیریت، پیریت، بورنیت، اسفالریت، مگنتیت و بولانژریت می باشد دگرسانی‌های سنگ دیواره به طور عمده دگرسانی های سیلیسی، کلریتی، اپیدوتی و سریسیتی را شامل می‌شوند. با توجه به ویژگی‌های اساسی کانه‌زایی کانسار نوده، از جمله محیط زمین‌ساختی، سنگ دربرگیرنده، کانی‌شناسی، محتوای فلزی و دگرسانی آن و مقایسه این ویژگی ها با ویژگی های اساسی ذخایر مس سولفید توده‌ای آتشفشانزاد (تیپ vms) ، می‌توان کانسار مس- روی نوده را به عنوان نمونه‌ای از کانسارهای vms تیپ پلیتیک- مافیک (pelitic mafic) یا تیپ بشی (besshi type)، در ایران معرفی نمود.