هاله‌های منفی ژیوشیمیایی و اهمیت آنها در اکتشافات منطقه‌ای قره‌چمن- دوزدوزان

منطقه قره‌چمن- دوزدوزان در آذربایجان ‌شرقی روی پهنه ارومیه- دختر قرار دارد و بیشتر از سنگ‌های آذرین درونی و بیرونی میانگین تا اسیدی با سن الیگوسن و رسوبات عهد حاضر تشکیل یافته است. اکتشافات ژیوشیمیایی با برداشت 394 نمونه رسوب رودخانه‌‎ای در مقیاس ناحیه‌ای شروع و با هدف تعیین مناطق پتانسیل‌دار برای 44 عنصر تجزیه شدند. آنچه در بیشتر کارهای اکتشافی مدنظر قرار می‌گیرد، آشکارسازی بی‌هنجاری‌ها به‌ویژه هاله‌های مثبت عناصر کانساری است. ولی توجه به‌هاله‌های منفی بسیار کمتر مد نظر قرار می‌گیرد. این مقاله نشان می‌دهد که کاهش برخی عناصر همراه در منطقه نیز ممکن است در ارتباط با کانی‌زایی ویژه‌ای باشد بنابراین هاله‌های منفی نیز می‌توانند حایز اهمیت باشند. به طور معمول حد آستانه بی‌هنجاری های منفی نیز مشابه بی‌هنجاری‌های مثبت برآورد می‌شود که این امر موجب پوشش هاله و عدم ثبت و کارآیی آنها می شود. در این مقاله اقدام به مدل‌سازی توام هاله‌های مثبت و منفی و ارتباط آنها در ثبت الگوهای بهینه ژیوشیمیایی شده است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که هاله‌های منفی مهم ثبت شده بیشتر به تداعی از فرایند‌های سینژنتیک و برخی نیز تحت تاثیر ورود سیال‌های کانه‌دار در منطقه ایجاد شده‌اند. از جمله آنها ثبت هاله‌های منفی عناصری مانند sc, sr, na در کنار هاله‌های مثبت عناصری مانند au, cu, pb, zn, mo, u که نشانگر کانی‌زایی عناصر پایه و دیگر عناصر مهم در منطقه است. به‌طور کلی نتایج، نشان از سه مدل از همراهی هاله‌های مثبت و منفی ژیوشیمیایی در منطقه قره چمن بود: 1) مدل همپوشانی هاله‌های مثبت و منفی با همدیگر مثل هاله‌های عناصر (rb, sr)؛ 2) احاطه و حضور هاله‌های منفی در پیرامون هاله مثبت مانند هاله sc محاط‌کننده هاله‌های مثبت ce rb/k, و هاله منفیsr محاط کننده نسبت ba/sr و پهنه فلسیک و کلریتی در منطقه؛ 3) مدل شاخص و کاملاً مجزای هاله های منفی از هاله های مثبت مانند (mo-sr)، (u-sr) و (cu-sr). مطالعه توام هاله‌های مثبت و منفی به‌ویژه در اکتشافات ژیوشیمیایی مقدماتی می‌تواند در ردیابی نهشته‌های پنهان موثر باشد. انطباق پهنه‌های مرکب دگرسانی فلسیک و شاخص جمعی کلریتی با مدل شماره 2 نشان می‌دهد که این مدل در ارتباط با بی‌هنجاری‌های مثبت au و منفی sr در منطقه است. نتایج نشانگر این واقعیت است که صرفاً بررسی تمرکز عناصر مثبت در راستای پهنه گسلش کافی نبوده بلکه انطباق مدل‌دار هاله‌های منفی با مثبت به انضمام نتایج حاصل از شاخص مرکب بیانگر تجمع کانی‌زایی قوی در راستای nw-se است.