بررسی رخساره شناسی و محیط تشکیل توالی های آتشفشانی کوه چهل‌تن، واقع در جنوب باختر بردسیر (استان کرمان)

بخشی از مجموعه آتشفشانی هزار (نوار ارومیه-دختر) با سن ایوسن، در کوه چهل‌تن، در جنوب باختر شهرستان بردسیر واقع در استان کرمان رخنمون یافته است. این بخش شامل تناوبی از گدازه، پیروکلاستیک و اپی‌کلاستیک است که توسط توده های نفوذی گابرویی و دیوریتی و دایک ها قطع شده است. گدازه ها شامل آندزیت و بازالت هستند و برش های آتشفشانی، آگلومراها، ایگنیمبریت ها و توف های ریزدانه، پیروکلاستیک ها را تشکیل داده اند. اپی‌کلاستیک ها نیز شامل ماسه سنگ و کنگلومرا بوده و گسترش بسیار زیاد و لایه بندی ظریف و منظم دارند. تناوب بین گدازه ها و نهشته های پیروکلاستیک و اپی‌کلاستیک در کوه چهل‌تن، نشان می دهد که در این منطقه فعالیت های آتشفشانی به صورت دوره ای رخ می داده و آتشفشان‌ها از نوع استراتوولکان بوده اند.در زمان توقف فعالیت های شدید آتشفشانی، رسوب‌گذاری واحد های اپی‌کلاستیک صورت گرفته است. به نظر می رسد که سنگ های آتشفشانی کوه چهل‌تن، محصول فوران های انفجاری از نوع ولکانین و در بعضی موارد پلینین هستند و یکی از دلایل ستبر شدن توالی ها در این منطقه می تواند فرونشینی مداوم کف حوضه، همزمان با فوران های آتشفشانی باشد. شواهد صحرایی مانند نبود ناپیوستگی و خاک های قدیمی بین نهشته ها نشان می دهند که فاصله زمانی زیادی بین فوران ها وجود نداشته است. ویژگی های ژیوشیمیایی گویای آن است که گدازه ها احتمالاً منشا یکسانی دارند و تحول ماگماهای سازنده گدازه هاعمدتاً تحت تاثیر تبلور تفریقی صورت گرفته و آلایش پوسته ای، نقش کم‌رنگ‌تری در تحول آنها ایفا کرده است، به طوری‌که گدازه های آندزیت منطقه در اثر تبلور تفریقی بازالت ها ایجاد شده و در هنگام صعود به سطح زمین، توقف طولانی مدت نداشته‌اند.