کانه‌زایی مس (-نقره) نوع ‏Volcanic RedBed‏ در کانسار کشت‌مهکی، شمال باختر صفاشهر، ‏پهنه سنندج- سیرجان جنوبی‏

توالی آتشفشانی- رسوبی کرتاسه زیرین در شمال باختر و جنوب خاور صفاشهر (دهبید) در زیرپهنه حاشیه ای ‏‎(marginal sub-zone)‎‏ سنندج- سیرجان جنوبی، دربرگیرنده کانسار کشت‌مهکی ‏و تعدادی اندیس معدنی مس (-نقره) است. کهن‌ترین رخنمون های سنگی منطقه مربوط به واحدهای شیلی و ماسه سنگی ژوراسیک است که توالی پیشرونده کرتاسه زیرین با کنگلومرای ‏قاعده‌ای و ماسه‌سنگ و شیل‌های سیلتی به صورت دگرشیب بر روی آنها قرار گرفته است. کانه زایی مس (-نقره) در سنگ‌های آذرآواری و گدازه‌های آتشفشانی به سن کرتاسه زیرین رخ داده ‏است. سنگ دربرگیرنده کانه زایی، کریستال لیتیک توف با ترکیب تراکی آندزیت- آندزیت است که ماده معدنی در آن به صورت چینه کران و عدسی شکل تا 35 کیلومتر، به طور ناپیوسته ‏ادامه یافته است. سنگ‌های آذرآواری و گدازه‌های آتشفشانی به طور جانبی و در جهت قایم به طور تدریجی به سنگ‌های کربناتی اربیتولین دار تغییر رخساره می دهند. کانی شناسی ماده معدنی ‏به طور چیره شامل کالکوسیت، بورنیت، مس طبیعی، دیژنیت، کالکوپیریت، پیریت، کلاست‌هالیت نقره دار، کوولیت، آنیلیت، مالاکیت و آزوریت است. بافت کانه به صورت پرکننده فضای ‏خالی، رگه- رگچه ای، جانشینی، دانه پراکنده و لامینه مانند است. مطالعات لیتوژیوشیمیایی در 6 ستون سنگ چینه ای از شمال باختر تا جنوب خاور صفاشهر، نشان از رخداد کانه زایی مس (-نقره) ‏در یک موقعیت چینه شناسی خاص و همبستگی مثبت آن با عنصر روی است. بررسی های سنگ شناسی، کانی شناسی، لیتوژیوشیمیایی و مطالعات میکروسکوپی نشان از آن دارد که مس در ابتدا ‏همراه با فعالیت آتشفشانی در توالی آتشفشانی- آذرآواری رخ داده است (جذب مس توسط هیدروکسید فریک، کانی‌های رسی و جایگزینی در شبکه فلدسپار ها) و سپس در طی دیاژنز ‏تدفینی (‏burial diagenesis‏)، بر اثر آب زدایی رسوبات تخریبی و آذرآواری و تشکیل سیال‌های گرمابی و دگرسانی ناشی از این سیال‌ها، مس آزاد شده و از طریق سیال‌ها حمل شده تا به ‏واحد سنگی با نفوذپذیری زیاد (کریستال لیتیک توف) و دارای شرایط احیایی با حضور بلورهای پیریت رسیده و در آنجا به صورت کانی‌های سولفیدی مس، جانشین پیریت های تشکیل شده ‏در مرحله دیاژنز اولیه شده اند. نتایج حاصل از تجزیه ایزوتوپی گوگرد گویای آن است که گوگرد مورد نیاز برای تشکیل سولفیدها از طریق احیای سولفات آب دریا تامین شده است. ‏ویژگی‌های ژیوشیمیایی سنگ‌های آتشفشانی و آذرآواری، نشان از تشکیل آنها در محیط کافت درون کمان آتشفشانی است. با توجه به مجموعه مطالعات انجام گرفته و با استناد به شواهد ‏مختلف از جمله محیط زمین‌ساختی، سنگ دربرگیرنده، ژیومتری عدسی ماده معدنی، ساخت و بافت و پاراژنز (همبود) کانی شناسی و مقایسه آنها با ذخایر مسvolcanic red bed (vrb) ‎‏ ‏می توان کانسار کشت مهکی و اندیس های معدنی مس (-نقره) پیرامون آن را در رده ذخایر ‏vrb‏ در نظر گرفت که از مرحله فعالیت آتشفشانی زیردریایی تا مرحله تدفین ژرفایی، تشکیل و ‏تمرکز یافته اند.‏