مدل‌سازی فرایند تهیه نقشه پتانسیل معدنی با استفاده از سامانه استنتاجگر فازی‏ ‏ (منطقه مورد مطالعه : کانسار مس چاه‌فیروزه)‏

با توجه به ‌گستردگی نواحی پتانسیل‌دار ذخیره معدنی در کشور، وجود نگرشی سامان‌مند برای شناسایی و تبدیل اندیس‌های معدنی به معادن، ضروری به‌نظر می‌رسد. تنوع مدل مفهومی ‏ذخایر گوناگون معدنی، وجود داده‌های متنوع کمی و کیفی اکتشاف ذخایر معدنی و همچنین وجود نظرات کارشناسی و سلایق مختلف، فرایند تهیه نقشه پتانسیل معدنی را بسیار پیچیده ‏می‌کند. تاکنون روش‌های مختلفی مانند همپوشانی شاخص، منطق فازی، شبکه عصبی و وزن‌های نشانگر برای مدل‌سازی این پیچیدگی به‌کار گرفته شده ‌است. در فرایند اکتشاف ذخایر ‏معدنی توجه همزمان به مدل‌سازی ماهیت غیر‌قطعی داده‌های اکتشافی، به‌کارگیری دانش کارشناسی و انعطاف‌پذیری روش برای انواع ذخایر معدنی در قالب سامانه‌ای یکپارچه، ضروری ‏است. در مقایسه با روش‌های دیگر سامانه استنتاجگر فازی ویژگی‌های یادشده را دارد. برای بررسی این امر،‌ در این پژوهش یک سامانه استنتاجگر فازی برای مدل‌سازی فرایند تهیه ‏پتانسیل معدنی پیشنهاد و در اندیس مس چاه‌فیروزه پیاده‌سازی شد. مراحل اصلی این پژوهش شامل فازی‌سازی نقشه‌های فاکتور با استفاده از تعریف متغیرهای زبانی و توابع عضویت ‏مناسب، ترکیب نقشه‌های فاکتور با کمک استنتاج فازی (به‌وسیله ایجاد پایگاه قوانین اگر- آنگاه فازی و به‌کارگیری مدل تصمیم‌گیری مناسب) و تهیه نقشه پتانسیل معدنی با استفاده از ‏قطعی‌سازی خروجی، است. در نقشه پتانسیل معدنی تهیه‌شده، ‌مناطق مستعد کانی‌سازی مس پورفیری،‌ در نواحی مرکزی و با گسترش شمالی- جنوبی شناسایی شده‌اند. برای ارزیابی، 24 ‏گمانه اکتشافی در منطقه با نقشه پتانسیل معدنی انطباق داده می‌شوند. بر پایه 4 نوع رده‌بندی نقشه پتانسیل معدنی، میزان تطابق برابر با 64/63 درصد، 75درصد، 95/63 درصد و 23/80 ‏درصد محاسبه شد. نقشه پتانسیل معدنی تهیه‌شده در تعیین مناطق دارای پتانسیل خیلی ضعیف، دقیق‌تر است و با 52/81 درصد از گمانه‌های با وضعیت خیلی ضعیف انطباق دارد. همچنین ‏نقشه پتانسیل معدنی به‌دست آمده با نقشه پتانسیل معدنی تهیه‌شده از این منطقه به کمک عملگرهای فازی (با بهینه‌ترین ترکیب عملگرهای فازی)‏‎ ‎و بدون فازی‌سازی نقشه‌های ورودی ‏مقایسه شد. نتیجه مقایسه نشان داد که نقشه پتانسیل معدنی تهیه‌شده با استفاده از سامانه استنتاجگر فازی، در 4 رده‌بندی مورد استفاده در این پژوهش به‌طور میانگین 6 درصد تطابق بیشتری ‏با گمانه‌های اکتشافی دارد.‏