بررسی و مقایسه آتشفشان های میوسن- کواترنری در شمال باختر ایران، قفقاز کوچک ‏ و جنوب خاور آناتولی: ژیوشیمی،‌ خاستگاه و جایگاه زمین‌ساختی

در این نوشتار آتشفشان‏‎ ‎های سهند، آرارات، نمروت، سوفان، تندورک و قفقاز کوچک با سن میوسن پایانی- کواترنری در منطقه برخورد صفحات قاره‌ای عربی- اوراسی مورد مطالعه ‏قرار گرفته‌اند. این آتشفشان ها در چند مرحله مواد آذرآواری و جریان‌های گدازه‌ای با ترکیب بازالتی تا ریولیتی را فوران کرده اند. این سنگ های آتشفشانی ماهیت کالک‎‏‌آلکالن (سهند) ‏تا آلکالن (تندورک) دارند.‏‎ ‎تهی شدگی از عناصر ‏nb، ‏ta، ‏ti، ‏y‏ و غنی‌شدگی عناصر ‏rb، ‏ba، ‏k، ‏sr، ‏th‏ در نمودارهای چندعنصری بهنجارشده با ترکیب گوشته اولیه از ویژگی‌های ‏ژیوشیمیایی معمول در این سنگ‌های آتشفشانی است. همچنین غنی‎شدگی از ‏lree‏ نسبت به ‏hree‏ در نمودارهای الگوی پراکندگی عناصر خاکی کمیاب بهنجارشده با کندریت همه ‏سنگ‌های آتشفشانی منطقه نمایان است. غنی شدگی سنگ‌های آتشفشانی سهند و قفقاز کوچک از ‏lree‏ و تهی‌شدگی بیشتر آنها از ‏hree‏ (نسبت به دیگر سنگ‌های آتشفشانی مورد ‏مطالعه)، نشانگر تشکیل ماگمای مادر آنها از ذوب ‌بخشی سنگ‌های گارنت لرزولیتی گوشته است. بر خلاف آنها، سنگ‌های آتشفشانی خاور آناتولی از ذوب بخشی سنگ‌های گوشته‌ای ‏با ترکیب اسپینل لرزولیت ایجاد شده اند. وجود بی‌هنجاری منفی عناصر ‏nb‏ و ‏ta‏ در نمودارهای چندعنصری بهنجارشده با گوشته اولیه، نشانگر وجود مولفه‌ ژیوشیمیایی مربوط به محیط ‏فرورانش پیش از برخورد در ماگمای مادر سنگ‌های آتشفشانی مورد مطالعه است. مقادیر بالای عناصر ‏la، ‏th، ‏ce‏ و ‏rb‏ در سنگ های آتشفشانی مورد مطالعه نشانگر آلودگی پوسته ای ‏است که در اثر جایگیری ماگماهای یادشده در پوسته و رخداد فرایند‌های همزمان هضم، تبلوربخشی و آلایش با مواد پوسته‌ای ایجاد شده اند. ‏