بررسی فرایندهای ماگمایی در فعالیت آتشفشانی کواترنری شمال باختر اهر؛ بر پایه مطالعات ‏ژیوشیمیایی و ایزوتوپی

حجم قابل توجهی از سنگ‌های آتشفشانی کواترنر، در شمال باختر اهر( شمال باختر ایران) گسترش یافته‌اند. این سنگ‌ها مورد تجزیه عناصر اصلی، فرعی، خاکی کمیاب و ایزوتوپی ‏sr- nd‏ ‏قرار گرفته‌اند. بر پایه داده‌های ژیوشیمیایی، این سنگ‌ها شامل آلکالی‌بازالت، تراکی‌بازالت، تراکی‌‍آندزیت‌بازالتی و تراکی‌آندزیت با ویژگی چیره آلکالن هستند. سنگ‌های یادشده، از ‏مجموعه کانی‌های الیوین، کلینوپیروکسن، پلاژیوکلاز ± آمفیبول ± بیوتیت تشکیل شده‌اند و بیشتر بافت میکرولیتی پورفیری دارند. بر پایه بررسی‌های انجام شده روی عناصر اصلی و فرعی، با ‏کاهش مقادیر ‏mgo، مقادیر ‏rb، ‏ba، ‏na2o، ‏k2o، ‏al2o3‎‏ و ‏sio2‎‏ افزایش و مقادیر ‏cr، ‏‎ fe2o3*‎و ‏cao‏ کاهش می‌یابد. به‌طور کلی، سنگ‌های منطقه از عناصر ‏lil‏ و ‏lree‏ غنی‌ و از ‏عناصر ‏hfs‏ تهی هستند. بررسی های ایزوتوپی ‏sr-nd‏ نشان می‌دهد که طیف ترکیبی نسبت‌های ‏‎87sr/86sr‏ نمونه‌های مورد مطالعه از 704463/0 تا 704921/0 و نسبت‌های ‏‎143nd/144nd‏ ‏نمونه‌ها از 512649/0 تا 512774/0 متغیر است. نسبت‌های ‏cao/al2o3‎‏ در برابر ‏mgo، ‏la/sm‏ در برابر ‏rb‏ و نیز مقادیر ‏zr‏ و ‏ba‏ در برابر ‏th‏ نشان می‌دهد که تفریق ماگمایی از راه تبلور ‏بخشی، مهم‌ترین فرایند در تکوین سنگ‌های منطقه بوده است. همچنین مدل‌‌سازی ‏afc‏ و مطالعات ایزوتوپی و میکروسکوپی بیانگر آن است که آلایش پوسته‌ای، به‌همراه تبلور بخشی، نقش ‏مهمی در تحول سنگ‌های تراکی‌آندزیتی منطقه داشته است. داده‌های ژیوشیمیایی و ایزوتوپی نشان می‌دهد که آمیختگی ماگمایی فرایند تاثیر‌گذاری در تکوین سنگ‌های منطقه نبوده است. ‏نسبت‌های ایزوتوپی نیودیمیم بالا و استرانسیم پایین و نیز مقادیر بالای ‏ni، ‏cr‏ و ‏mgo‏ در آلکالی‌بازالت‌های منطقه گویای آن است که این سنگ‌ها از یک ماگمای به نسبت اولیه به‌وجود ‏آمده‌اند. مدل‌سازی ‏ree‏ و بررسی نسبت‌های عناصر فرعی و خاکی کمیاب نشان می‌دهد که آلکالی‌بازالت‌های منطقه مورد مطالعه می‌توانند از ذوب بخشی ناچیز (1 تا 3 درصدی) یک ‏اسپینل لرزولیت به‌وجود آمده باشند. ‏