ژیوشیمی و خاستگاه زمین‌ساختی- ماگمایی سنگ‌های آذرین ترشیری در محدوده خاور و ‏شمال خاور نهبندان، خاور ایران‏

فعالیت آتشفشانی در محدوده خاور و شمال خاور نهبندان (خاور ایران) شامل طیف گوناگونی عمدتا از ترکیبات بازی تا میانه است. همه این سنگ‌ها ترکیب سدیک دارند (‏na2o/k2o‏ > ‏‎1‎‏) و ‏در سری‌های تولییتی با پتاسیم پایین و کالک‌آلکالن قرار می‌گیرند. مطالعه سنگ‌نگاری، شیمی کانی‌ها و ژیوشیمی سنگ کل نشان‌دهنده تمایز بازالت‌ها به دو گروه کالک‌آلکالن و تولییت‌های ‏با پتاسیم پایین مرتبط با کمان‌های ماگمایی است. سنگ‌های آتشفشانی حدواسط نیز به‌طور مشابه در دو سری ماگمایی یادشده قرار می‌گیرند. نمودار تغییرات برخی عناصر اصلی و فرعی روی ‏sio2‎‏ به‌همراه الگوهای بهنجارشده نسبت به کندریت عناصر خاکی کمیاب نشان از ارتباط زایشی سنگ‌های حدواسط سری تولییتی با پتاسیم پایین به سنگ‌‌های بازی این سری دارد در حالی ‏که تحول ماگمایی ترکیبات حدواسط کالک‌آلکالن از بازالت‌های کالک‌آلکالن را رد می‌کند. در نمودارهای چندعنصری بهنجارشده نسبت به ‏morb‏ (‏mid-ocean ridge basalt‏)، ‏تهی‌شدگی ‏hfse‏ (‏high field strength elements‏) و غنی‌شدگی ‏lile‏ (‏large-ion lithophile elements‏) در همه سنگ‌های بازی حدواسط تعیین‌کننده جایگاه زمین‌ساختی-ماگمایی ‏مرتبط با پهنه‌های فرورانشی در زمین‌درز سیستان است. تغییر از تولییت‌های با پتاسیم پایین به بازالت‌های کالک‌آلکالن گواه تحول به سوی یک سامانه کمانی بالغ است که این تغییرات همراه با ‏ادامه فرورانش سنگ‌کره اقیانوسی حوضه سیستان در ترشیر انجام شده است.‏