سنگ‌زایی توده گرانیتوییدی اکاپل، منطقه کلاردشت، البرز مرکزی، ایران

توده گرانیتوییدی مورد مطالعه با گسترش تقریبی 50 کیلومتر مربع در جنوب باختر کلاردشت از توابع استان مازندران قرار دارد و از توده‌های نفوذی پهنه البرز مرکزی به شمار می آید. این ‏توده با سن 4‏‎±‎‏ 54 تا 3‏‎±‎‏ 56 میلیون سال (پالیوسن بالایی تا ایوسن زیرین) در سازندهای مبارک و شمشک نفوذ کرده و از دید سنگ‌شناسی دربردارنده دو واحد فلسیک ‏‏(گرانیت،کوارتز‌سینیت وکوارتز‌مونزونیت) و حدواسط تا مافیک (مونزونیت تا مونزودیوریت، دیوریت و گابرو) است. سنگ‌های گروه اول به‌ویژه گرانیت‌ها و کوارتزمونزونیت ها ‏همانندی‌های کانی‌شناسی و بافتی زیادی نشان می‌دهند و شواهد اختلاط ماگمایی مانند بافت راپاکیوی، بافت پویی‌کیلیتیک، سوزن‌های آپاتیت، میخ‌های پلاژیوکلاز کلسیک در پلاژیوکلازها ‏و انکلاوهای میکروگرانولرمافیک در آن‎ ‎ها دیده می‌شود. این سنگ‌ها ماهیت متاآلومین تا پرآلومین ضعیف (برخی از نمونه‌های گرانیتی) دارند و از نظر ‏k2o، ‏k2o+na2o‏ و عناصر ‏hf، ‏rb‏ ‏و ‏th ‎‏ نسبت به گروه دوم غنی‌تر هستند. بر پایه نمودار مربوط به عناصر خاکی کمیاب، سنگ‌های این گروه از ‏lree‏ غنی‌شدگی قابل توجهی دارند و با توجه به رفتار ‏zr، ‏cr، ‏ba‏ و ‏y‏ در ‏روند تفریق، ویژگی‌های گرانیت‌های نوع ‏i‏ دمای پایین را نشان می‌دهند. در سنگ‌های گروه دوم، مونزونیت‌ها و مونزودیوریت‌ها نیز شواهد مربوط به متاسوماتیسم آلکالن همراه با بافت‌های ‏اختلاط ماگمایی مانند سوزن‌های آپاتیت و میخ‌های آنورتیت در پلاژیوکلازها، دیده می‌شود. این سنگ‌ها ماهیت متاآلومین دارند و از ‏tio2‎، ‏feot، ‏mgo، ‏cao‏ و ‏p2o5 ‎‏ و عناصر ‏y، ‏ba،‎ ‎‏ ‏v‏ و‏sr ‎‏ نسبت به گروه اول غنی‌تر هستند و برخلاف گرانیت‌های گروه اول ویژگی‌های نوع ‏i‏ دمای بالا را نشان می‌دهند. با توجه به شواهد ژیوشیمیایی و سن توده مورد مطالعه مشخص شد که ‏توده اشاره‌شده از نوع گرانیت‌های پس از کوهزایی است که ویژگی‌های حدواسط میان ‏vag‏ و ‏wpg‏ دارند. بررسی ایزوتوپی ‏nd‏ نشان می‌دهد که تنها گرانیت‌های منطقه می‌توانند دارای ‏منشا سنگ‌کره (لیتوسفر) غنی‌شده باشند (‏‎ ?ndمنفی) و بقیه سنگ‌های منطقه، منشا گوشته‌ای تهی شده، دارند (‏?nd‏ مثبت). با توجه به شواهد سنگ‌نگاری و ژیوشیمیایی، اختلاط ماگمایی ‏نقش مهمی در تکامل ماگمای منطقه داشته است و‎ ‎‏ بنابراین، مدل ذوب پوسته به وسیله ماگمای مشتق‌شده از گوشته، برای زایش ماگمای منطقه پیشنهاد می‎ ‎شود.‏