بررسی چرخش زمین‌ساختی بلوک گابرویی بخشی از گسل صحنه (باختر ایران) بر پایه تجزیه و ‏تحلیل داده‌های دیرینه‌مغناطیسی

سال‌های متمادی است که از مطالعات دیرینه‌مغناطیسی برای بررسی فعالیت زمین‌ساختی گسل‌های موجود در نقاط مختلف جهان استفاده می‎‎شود. هدف اصلی این پژوهش انجام تحقیقات ‏دیرینه‌مغناطیسی روی گسل صحنه است که بخش میانی گسل اصلی عهد حاضر زاگرس در باختر ایران است.‏‎‏ این گسل 100 کیلومتر طول دارد‎ ‎و‎ ‎گسل نهاوند در‎ ‎جنوب خاور را به گسل ‏مروارید در شمال باختر پیوند میدهد. امتداد آن شمال باختری-‏‎ ‎جنوب خاوری است. بر پایه شواهد زمین‌شناسی، سازوکار گسل صحنه، وارون بزرگ‌زاویه با مولفه امتدادلغز راست‌گرد است. ‏این سازوکار به‌خوبی با حرکت صفحه عربستان به‌سوی ایران مرکزی، حل سازوکار کانونی زمین‌لرزه‌ها و همچنین نتایج داده‌های دیرینه‌مغناطیسی هماهنگی دارد. نتایج تجزیه و تحلیل‌های ‏دیرینه‌مغناطیسی برپایه داده‌های برداشت‌شده از 17 سایت در راستای گسل صحنه استوار است. از هر سایت 9 تا 18 نمونه برداشت شده است. در این پژوهش از اندازه‌گیری پسماند مغناطیسی ‏طبیعی، تعیین کانی‌های فرومغناطیسی موجود در نمونه‌ها به کمک آزمایش بررسی ناهمگنی خودپذیری در برابر تغییر درجه حرارت با استفاده از دستگاه ‏‎(cs-3)‎‏ و مغناطیس‌زدایی به روش ‏حرارتی و میدان متغیر استفاده شده است. به‌کمک روش‌های آزمایشگاهی انجام‌شده، جهت‌های پسماند مغناطیسی طبیعی یا به عبارتی زوایای میل (‏inclination‏) و انحراف مغناطیسی ‏‏(‏declination‏) نمونه‌ها در زمان شکل‌گیری سنگ، میانگین جهت‌های دیرینه‌مغناطیسی، قطب مجازی ژیومغناطیسیvgp ‎‏ (‏virtual geomagnetic polarity‏) هر سایت نمونه‌برداری و ‏قطبیت‌های عادی و وارون‏‎ ‎‏(‏normal & reverse‏) در منطقه مورد مطالعه تعیین شد. همچنین، جهت‌های مغناطیسی نمونه‌ها و جهت میانگین مغناطیسی هر سایت رسم و عدم قطعیت یا حد ‏اطمینان ‏‎95‎?‎ ‎‏ و ضریب دقت ‏k‏ تعیین شد. جهت‌های محاسبه‌شده و جهت‌های میانگین دیرینه‌مغناطیسی هر سایت با جهت قطب مرجع دیرینه‌مغناطیسی بین‌المللی افیولیت‌های ایران مرکزی ‏مقایسه و مقدار چرخش سایت‌ها تعیین شد. جهت‌های چرخش‌برای 9 سایت ساعت‌گرد و برای 4 سایت پادساعت‌گرد به‌دست آمد. احتمال دارد که این چرخش‌ها توسط حرکت امتدادلغز ‏راست‌گرد گسل‌های مروارید و نهاوند، که به‌عنوان مولفه‌های تنش تراکمی و برشی روی گسل صحنه عمل می‌کنند و نشان‌دهنده رژیم تنشی فشاری هستند، به وجود آمده باشند. تحت تاثیر ‏این میدان تنشی زمین‌ساختی، ‌شکستگی‌های سیستماتیک برشی مدل ریدل می‌تواند برای تفسیر داده‌های مغناطیسی مفید باشد. بر پایه این مدل، شکستگی‌های برشی هم‌سو (‏p,d,r‏) موجب ‏چرخش ساعت‌گرد و شکستگی‌های برشی ناهمسو‏‎(?) ‎‏ سبب چرخش پادساعت‌گرد بلوک‌های سنگی شده است.‏