جنبه های کانی شناختی، زمین شیمیایی و زایشی کانی سازی کانسار مولیبدن- مس پورفیری ‏نوچون، استان کرمان، ایران ‏

کانسار نوچون، با ذخیره قطعی 268 میلیون تن با عیار میانگین 034/0 درصد مولیبدن (در رده عیار حد ‏ppm‏100) و 62 میلیون تن با عیار متوسط 43/0 درصد مس (در رده عیار حد 25/0 ‏درصد) اولین رخداد شناخته شده از کانی سازی پورفیری سرشار از مولیبدن، ولی به‌نسبت فقیر از مس در ایران است که از دید کانی شناسی، زمین شیمیایی و زایشی مورد مطالعه قرار گرفته ‏است. دگرسانی و کانی سازی در کانسار نوچون در پیوند با یک استوک بسیار تفریق یافته پورفیری (ریوداسیت) وابسته به باتولیت الیگو- میوسن ممزار رخ داده است. بر پایه این مطالعه ، ‏بیشتر کانی سازی مولیبدن و مس در کانسار نوچون به شکل رگچه های متقاطع (استوک ورک) و بسیار کمتر به‎صورت افشان رخ داده است. حضور مولیبدنیت با یا بدون همراهی ‏کالکوپیریت در رگچه های پتاسیک کوارتز- انیدریت- ارتوکلاز- بیوتیت و رخداد کالکوپیریت در رگچه های کوارتز- مگنتیتی اولیه نشان دهنده تقدم زمانی بخشی از کانی سازی مس بر ‏مولیبدن در مراحل اولیه کانی سازی است. همبستگی ضعیف (2/0- =‏r‏) میان مقادیر مولیبدن و مس در دگرسانی پتاسیک و به‌ویژه در عیارهای بالا، متفاوت بودن شرایط غنی‌شدگی و ‏رفتار این دو عنصر در سیال‌های گرمابی مسیول کانی سازی در دگرسانی یادشده را نشان می دهد. حضور رگچه های ستبر کوارتز- کالکوپیریت- پیریت با هاله سریسیتی که گاه مستقل ‏هستند و گاه درون رگچه های مراحل اولیه کانی سازی مولیبدن (رگچه های کوارتز- مولیبدنیتی با هاله بیوتیتی) نفوذ کرده اند و همچنین رخداد رگچه های کوارتز- مولیبدنیت بدون هاله ‏دگرسانی به‌ویژه در بخش های سیلیسی‌شده افزایش نسبی عیار مس و تا حدودی مولیبدن را در کانسنگ های موجود در پهنه دگرسانی فیلیک (سریسیتی و سیلیسی) به همراه داشته است. ‏وجود همبستگی مثبت (5/0+ - 0 ?‏r‏) میان عیارهای مولیبدن و مس در کانسنگ های با دگرسانی فیلیک که منطقه دگرسانی پتاسیک را متاثر کرده است می تواند نشان‌دهنده رفتار یکسان ‏این دو عنصر در طی تشکیل و تکامل محلول های گرمابی مسیول دگرسانی و کانی سازی منطقه دگرسانی فیلیک کانسار باشد. بر پایه این مطالعه مشخص شد که تمرکز اصلی کانی سازی ‏مولیبدن در بخش های ژرف تر (دگرسانی پتاسیک) نسبت به مس (دگرسانی فیلیک پوشاننده پهنه پتاسیک) رخ داده است؛ در نتیجه کانسنگ های پرعیار از مولیبدن، مس خیلی بالایی ‏ندارند. این مطالعه نشان داد که کانسار نوچون در مقایسه با کانسار سرچشمه (مس- مولیبدن) در گروه کانسارهای نوع مولیبدن- مس پورفیری رده بندی می شود. رخداد این زیرگروه از ‏کانسارهای پورفیری به عملکرد سیال‏‎های گرمابی سرشار از مولیبدن ولی به‌نسبت فقیر از مس ارتباط داده شده است. ترکیب تفریق‌یافته تر پورفیری میزبان کانسار نوچون (ریوداسیت ‏پورفیری) در مقایسه با استوک پورفیری سرچشمه (گرانودیوریت- کوارتزمونزونیت) که اشباع دیرهنگام از آب ماگمای مولد آن را نشان می دهد، احتمالاً عامل زایش چنین سیال‎هایی ‏بوده است که توانسته است مولیبدن را به مقدار قابل توجهی نسبت به مس از درون مذاب پایانی به فاز سیال سرشار از آب، عناصر قلیایی و سیلیکا وارد کند که نتیجه آن زایش کانسار ‏مولیبدن- مس پورفیری نوچون بوده است.‏