تحلیل ساختاری گسل اصلی جوان زاگرس و ارتباط آن با گسل وارون اصلی زاگرس در ‏کردستان

در این نوشتار ارتباط ساختاری دو سیمای ساختاری مهم زمین‎درز زاگرس یعنی گسل اصلی جوان زاگرس (‏mrf‏) و گسل وارون اصلی زاگرس (‏mzrf‏) در کردستان مورد بررسی ‏قرار گرفته است. بررسی این ارتباط به حل مسایل مرتبط با زمین‎درز زاگرس همچون تکامل ساختاری و لرزه‏زمین‏ساخت آن کمک می‏کند. بر پایه این بررسی، در حدود عرض ‏جغرافیایی °36، قطعه سردشت گسل اصلی جوان زاگرس به گسل وارون اصلی زاگرس برخورد می کند و به سمت جنوب خاور این محل برخورد، تنها گسل اصلی جوان زاگرس مرز ‏میان کمربند چین‎خورده- رانده زاگرس و پهنه سنندج- سیرجان را تشکیل می‎دهد. در این محل قطعات بریده‎شده از گسل وارون اصلی زاگرس در پهنه گسل اصلی جوان زاگرس دیده ‏می‎شودکه این امر دیرین‏تر بودن گسل وارون اصلی زاگرس را نشان می‎دهد. این بررسی نشان می‏دهد که گسل اصلی جوان زاگرس در حد واسط گسل‎های پیرانشهر در شمال باختر و ‏گسل مریوان در جنوب خاور، یعنی در میان عرض‏های جغرافیایی ´30 °35 و´30 °36 تغییر روند داده به‎گونه‏ای که در راستای گسل خمیدگی ایجاد شده است. در حاشیه‎هـای جنوب ‏باختری و شمال خاوری این خمیدگی به ترتیب گسل‎هـای سردشت و بانه برداشت شده‏اند که سازوکار آنها دارای مولفه حرکتی عادی است. با در نظر گرفتن ویژگی‏هـای هندسی و ‏جنبشی و میدان تنش دیرینه بخش خمش‏یافته گسل اصلی جوان زاگرس(گسل سردشت) می‎توان گفت که این گسل بخشی از گسل اصلی جوان زاگرس با راستای ‏n30w‏ است و به ‏دلیل انحراف نسبت به بردار جابه‏جایی اصلی ‏n60w‏ دارای مولفه کشش شده است. بنابراین گسل سردشت به طور هم‏زمان جنبش‏هـای امتدادلغز و ترافشارشی مرز میان پهنه سنندج-‏سیرجان و زاگرس چین‎خورده- رانده و جنبش‏های کششی حاصل از خمش به سمت راست گسل اصلی جوان زاگرس را تحمل کرده است. تحلیل تنش دیرینه (با استفاده از روش ‏برگشتی چند مرحله‏ای) برای جنبش‏های مختلف، میدان‏های تنش مجزایی را نشان می‏دهد؛ میدان‏های تنش دیرینه با میدان‏های تنش حاصل از حل کانونی زمین‏لرزه‏های مرتبط با راستای ‏زمین‎درز زاگرس هماهنگی دارند که نشان‏دهنده جوان بودن میدان تنش به‏دست آمده از روش برگشتی است. در اثر جابه‏جایی گسل وارون اصلی زاگرس توسط گسل سردشت، افت ‏قایم قابل توجهی در گسل وارون اصلی زاگرس ایجاد شده است که به این دلیل، در شمال باختر گسل اصلی جوان زاگرس، میان عرض‏های جغرافیایی ´20 ‏‎ °‎‏35 و ´00 °36 ،گسل ‏وارون اصلی زاگرس در سطح زمین برونزد ندارد.‏