ارزیابی ژیوشیمیایی و زیست محیطی فلزات سنگین در خاک های حاصل از شیست های‎ ‎گرگان

در این مقاله، نقش مجموعه دگرگونی گرگان به عنوان منبع زمین زادی فلزات سنگین، در خاک‎ ‎های نواحی جنوبی گرگان و کردکوی، مورد بررسی قرار گرفته است. به همین دلیل، ‏برخی از پارامترهای مهم شیمیایی خاک از قبیل ‏ph, ec‏ و ‏cec، و همچنین غلظت فلزات سنگین در 14 نمونه خاک و 6 نمونه سنگ بررسی و تفسیر شده است. برای این هدف، ضریب ‏غنی شدگی، شاخص زمین‌انباشتگی، ضریب آلودگی و درجه آلودگی خاک به عناصر ‏as، ‏cd، ‏co، ‏cr، ‏cu، ‏mn، ‏mo، ‏pb، ‏v‏ و ‏fe، مورد مطالعه قرار گرفته است. از روش های آماری ‏چندمتغیره، شامل همبستگی پیرسون، آنالیز خوشه ای و تحلیل مولفه اصلی برای بررسی همبستگی ها و روابط پاراژنزی استفاده شده است. نتایج‏‎ ‎نشان می دهند که مقدار میانگین آهن ‏‏(80503 پی پی ام) بالاتر از حد بیشینه مجاز (پی پی ام 70000) و نزدیک به حد آستانه (پی پی ام 100000) است. همچنین، مقدار میانگین وانادیم (165 پی پی ام) نیز بالاتر از حد بیشینه ‏مجاز (150 پی پی ام) ولی بسیار کمتر از حد آستانه (450 پی پی ام) می باشد. مقادیر میانگین کروم، نیکل، کبالت و مس در حد مقادیر زمینه و مقادیر سرب، آرسنیک، مولیبدن و ‏کادمیم، کمتر از مقادیر زمینه هستند. محاسبه ضریب غنی شدگی نشان می دهد که آرسنیک و آهن در خاک این مناطق از غنی شدگی متوسط برخوردارند. آهن با شاخص ‏زمین‌انباشتگی 14/0، غیرآلاینده تا اندکی آلاینده به‌شمار می‌رود. افزون بر این، ضرایب آلودگی آهن، وانادیم و کبالت در حد پایین بوده و در مجموع، خاک این مناطق از نظر کیفیت ‏زیست محیطی در گروه مناطق فاقد آلودگی یا با آلودگی بسیار ضعیف، طبقه بندی می شود. نتایج حاصل از تحلیل های آماری داده های فلزات سنگین نشان می دهند که غلظت این عناصر ‏در خاک های مشتق از شیست های پلیتی به‌ویژه در دره توسکستان در حد کمترین میزان و در خاک های مشتق از سنگ های با ترکیب بازیک نظیر دره ناهارخوران، در حد بیشترین میزان ‏است. این نتایج، بیانگر منشا طبیعی زمین زادی فلزات سنگین و نقش ترکیب شیمیایی سنگ های مجموعه دگرگونی گرگان در ورود آنها به خاک های منطقه است.‏