نقش ترکیبات مرتبط با فرورانش در منشا ماگمای سازنده توالی پوسته ای افیولیت جنوب ‏ده‌شیر

افیولیت تکتونیزه جنوب ده شیر در انتهای شمالی کمربند افیولیتی شهربابک- ده شیر، در حاشیه جنوبی خرده قاره ایران مرکزی رخنمون دارد و دربردارنده پریدوتیت های گوشته ای و ‏توالی پوسته ای است. پریدوتیت های گوشته ای، سرپانتینی‌شده و دربردارنده هارزبورژیت کلینوپیروکسن دار و لرزولیت هستند که توسط دایک های دیابازی منفرد قطع شده‌اند. توالی ‏پوسته ای گابروی لایه‌ای ندارد و دربردارنده گابروهای ایزوتروپ با ویژگی‌های کومولایی است که به صورتی تدریجی و در بالا به کمپلکس دایک های ورقه ای دیابازی تبدیل و توسط ‏ادخال‌های ورلیتی، دایک ها و پاکت های کوارتزدیوریت-کوارتزمونزودیوریت و پگماتیت گابرو قطع شده اند. توالی آتشفشانی این مجموعه نیز شامل تناوبی از چرت، رادیولاریت، ‏سنگ آهک پلاژیک دارای ریززیاهای (میکروفوناهای) کرتاسه بالایی در قاعده و برش هیالوکلاستیک، هیالوکلاستیت، توف، روانه صفحه ای و گدازه بالشی در بالای توالی است. بر ‏اساس تجزیه‌های شیمیایی، سنگ های توالی پوسته ای تنوع ترکیبی و روند ماگمایی تولییتی تا کلسیمی- قلیایی نشان می دهند. در بررسی نمودارهای تکتونوماگمایی، این سنگ ها بیشتر در ‏محدوده کمان های آتشفشانی و گاهی در قلمرو اقیانوسی جای گرفته اند. الگوهای بهنجارشده با مقادیر گوشته اولیه، ویژگی‌های افیولیت های فرافرورانش مانند تهی شدگی از عنصر ‏nb‏ ‏در بیشتر تجزیه‌ها و ‏ti‏ در برخی از آنها را دارد. این الگوها در ترازهای مختلفی جای گرفته‌اند و غنی شدگی متفاوت از عناصر ‏lile‏ نشان می دهند که می تواند نشان دهنده ناهمگونی ‏منبع گوشته ای و درجات متفاوت ذوب بخشی باشد. بررسی رفتار عناصر در نمودارهای مختلف و مقایسه آنها با مناطق تکتونوماگمایی شاخص، در قلمروهایی به دور از مورب و نزدیک ‏به کمان و بررسی مقادیر برخی از عناصر مانند ‏ba، ‏th، ‏nb‏ و ‏yb‏ و نسبت های آنها نشاندهنده تاثیر متفاوت سیال‌های برخاسته از صفحه فرورونده بر گوه گوشته‌ای دارد. این ویژگی‌های ‏ژیوشیمیایی و رخنمون ادخال‌های(اینتروژن) ورلیتی و توده های کوچک کوارتز دیوریتی- کوارتزمونزودیوریتی هورنبلنددار، نشان می دهد که افیولیت جنوب ده‌شیر، مراحل متوالی از ‏حوادث شامل تولد، جوانی و بلوغ یک افیولیت را پشت سر گذاشته است که پیامد طبیعی تشکیل افیولیت‌ها در سامانه‌های فرافرورانش است. به نظر می‌رسد که افیولیت جنوب ده‌شیر در ‏محدوده‌ای نزدیک به پیشانی کمان با فاصله اندکی از لبه آن تشکیل شده که با سناریوی فرورانش نیوتتیس، طی کرتاسه بالایی قابل توجیه است. ‏