توصیف الگوهای ژیوشیمیایی با استفاده از روش‎های تحلیل مولفه اصلی و کلاستر فازی میان‎مرکز (FCMC) برای ثبت بی‌هنجاری‌های ضعیف (منطقه قولان- آذربایجان شرقی)

ثبت بی‌هنجاری‌های بهینه ژ‌یوشیمیایی نیازمند پی‎جویی‎های توجیهی (orientation survey) است که یکی از لایه‎های مهم آن انتخاب روش بهینه تحلیل داده‎هاست. شناسایی مناطق کانی‎زایی شده و پنهان با استفاده از روش‌های نو و ارایه الگوی مناسب عناصر ردیاب برای بررسی پتانسیل‌های امیدوارکننده با موثرترین روش در منطقه قولان، هدف این پژوهش و گامی در سوی بهینه‎سازی عملیات اکتشافی است. در این راستا، 233 نمونه از رسوبات آبراهه‎ای برداشت و برای عناصر پایه و ردیاب‎های مربوط به آنها (cu, mo, cr, co, ni, pb, zn, as, y…) تجزیه شدند. فرایند پردازش داده‎ها با استفاده از دو روش تحلیل مولفه اصلی و خوشه‎بندی فازی میان‎مرکز (fuzzy c-means clustering) (fcmc) انجام و بی‌هنجاری‌های موجود در منطقه شناسایی شدند. نتایج حاصل از به‎کارگیری روش خوشه‎بندی فازی میان‎مرکز (fcmc) برروی داده‎های منطقه نشان‎دهنده ثبت بی‌هنجاری‌های cu و mo در محدوده قره چیلر است. به‌گونه‌ای که جدایش بی‌هنجاری‌های این دو عنصراز یکدیگر، احتمالاً به‎دلیل اسیدی شدن منطقه و شستشوی رخنمون‌های سولفیدی و حمل‌و‌نقل mo به‌صورت مولیبدات‌ها صورت گرفته و باعث جدایش تقریبی هاله‎های ثانویه cu از mo در نزدیکی یکدیگر شده است. اعمال fcmcبراساس منطق فازی (fuzzy logic) حاکی از قرار گیری cu و mo در یک خوشه و همپوشانی بی‌هنجاری‌های آن نشان‎دهنده پاراژنز این دو عنصر است. مقایسه نتایج حاصل از دو روش، بیانگر ثبت بی‌هنجاری‌های مشابه در منطقه با به‎کارگیری هر دو روش خوشه‌بندی فازی میان‌‎مرکز (fcmc) و pcaاست اما الگوی ثبت بی‌هنجاری‌های ژیوشیمیایی توسط pca نشان می‌دهد که اعمال این روش در شدت‌بخشی به هاله‌های ژیوشیمیایی ضعیف بی‌هنجاری‌های پنهان، موثرتر از خوشه‌بندی فازی میان‌مرکز (fcmc) عمل می‌کند . به‌گونه‌ای که با این روش بجز محدوده قره چیلر، باختر لوتکه و بی‌هنجاری‌های پنهان نمنیق نیز با الگوهای ژیوشیمیایی مناسب cu-mo درامتداد همان منطقه (شمال باختر- جنوب خاور) با شدت قوی‌تری ثبت شدند. بررسی‌های بعدی نشان می‌دهد که روش pca در حذف اثر ترکیب سنگی و ثبت الگوهای بهینه ژیوشیمیایی موثرتر است و نتایج حاصل از آن در منطقه صحت بیشتری دارد.