موقعیت زمین‌ریخت‌شناختی شهرهای ایران و برخی از محدودیت‌ها و مزایای ناشی از آن

هدف این مطالعه، تعیین موقعیت زمین‌ریخت‌شناختی (ژئومورفولوژیکی) شهرهای ایران و ارزیابی خطر زلزله، سیل، نشست زمین و چشم انداز آن ها بر اساس معیارهای زمین‌ریخت‌شناسی بوده است. بدین منظور،210 شهر با جمعیت بیش از حدود 50،000 نفر مورد بررسی قرار گرفتند. برای مطالعه، از تصاویر گوگل ارث و ماهواره‌ای، عکس‌های هوایی، نقشه‌های زمین‌ریخت‌شناسی و زمین شناسی و، در صورت نیاز، بازدید میدانی استفاده شد. براساس آن، تعداد شهرهایی که بخشی یا تمام آن‌ها روی مخروط افکنه‌ها، کفه‌ها، پادگانه‌ها، ناودیس‌ها، سطوح کوهپایه ای، تاقدیس‌ها و دلتاها قرار دارند، به ترتیب 103، 34، 26، 39، 27، 8 و 11 مورد است، و تنها دو شهر روی مخروط آتشفشانی، یک شهر صخره‌ای و یک شهر تالابی شناسایی شدند. همچنین، 158 شهر عمدتاً روی یک عارضه و مابقی روی دو عارضه واقع شده‌اند. تعداد شهرهای در معرض خطر زیاد زلزله و سیل به ترتیب  82  و 90 مورد و تعداد شهرهای مستعد به نشست سطحی و قناتی به ترتیب 60 و 47 مورد است. افزون بر این، 52 شهر دارای چشم‌ انداز خوب و 71 شهر دارای چشم انداز یکنواخت می باشند. بیشتر شهرهای ایران با خطر سیل از نوع مجرایی درگیر می‌باشند. شهرهای با خطر زیاد سیل به طور عمده در جنوب‌باختر، شمال و شمال‌باختر کشور قرار دارند. در بیشتر موارد، میزان خطر سیل در حد متوسط ارزیابی شده است.  بر خلاف سایر نقاط کشور، بسیاری از شهرهای مرکز و خاور ایران، کم و بیش با خطر نشست سطحی و نشست قناتی روبه‌رو هستند. سهم شهرهای در معرض خطر زلزله به میزان کم، متوسط و زیاد به ترتیب 12 % ، 49 % و 39 % می باشد. بیشترین تمرکز شهرهای با چشم انداز خوب در باختر کشور است. شهرهای مخروط‌افکنه‌ای به طور عمده در پایکوه‌های البرز و در استان‌های خراسان ، کرمان، سیستان و بلوچستان، مرکزی و آذربایجان قرار دارند. تعداد زیادی از شهرهای ناودیسی در استان فارس دیده می‌ شوند. ولی بیشتر شهرهای کوهپایه‌ای در باختر کشور واقع شده‌ اند.

geomorphological settings of iranian urban areas and some of the relevant restrictions and advantages

the purpose of this study is: to determine the geomorphological setting; to assess earthquake, flood, and subsidence hazards, as well as to evaluate the landscape of iranian urban areas, based on geomorphological criteria. to access the aim, 210 cities, each one having more than 50,000 population, were investigated. in this study, google earth and satellite pictures, aerial photographs, and geological and geomorphological maps were used and, if needed, field investigations were undertaken. this study showed that the number of urban areas totally or partly lie on alluvial fans, flat surfaces, terraces, synclines, piedmonts, anticlines, and deltas are 103, 34, 26, 39, 27, 8, and 11 cases, respectively. the numbers on volcanic cones, cliffs, and wetlands are only 2, 1, and 1 cases, respectively. also, 158 cases lie only on one landform and the remaining 52 cases predominately lie on two kinds of landforms. there are 82 and 90 cities at the high threat of earthquake and flood and the numbr of cities at the threat of surficial and qanat subsidence are 60 and 47 cases, respectively. the urban areas with uniform and good landscapes are 71 and 52 cases, respectively. the presented table demonstrates the geomorphological settings; the earthquake, flood and subsidence hazard levels and the landscape status of the 210 studied urban areas.