بررسی ویژگی‌های ژئوشیمی آلی و ایزوتوپی نهشته‌های بیتومین در حوضه رسوبی اواخر کرتاسه- پالئوسن لرستان (به طور موردی نواحی کوهدشت، پلدختر و سپیددشت)

منطقه مورد مطالعه جزئی از زون زاگرس چین‌خورده است و در حوضه  رسوبی لرستان قرار دارد که در این راستا سه منطقه با پتانسیل بالایی از بیتومین انتخاب شد که شامل منطقه شمالی کوهدشت، شمال خاور پلدختر و جنوب خاور سپیددشت می باشند. در مناطق مورد مطالعه بیتومین‌ها به صورت رگه هایی در میان شکستگی ها و به صورت میان‌لایه هایی با سنگ میزبان رخنمون دارند که ستبرای این رگه ها بین 10 سانتی‌متر تا بیش از 1.5 متر می باشند. مطالعات صحرایی نشان داد که بیتومین های مورد مطالعه در شیل های سازند امیران توسعه پیدا کرده اند. بر پایه نتایج حاصل از ژئوشیمی آلی، 80.10 تا 93.60 درصد ترکیبات اشباع شده قابل استخراج در رده آسفالتن ها قرار می گیرند و از نظر بلوغ حرارتی (پختگی مواد آلی) کیفیت بسیار مطلوبی دارند. نمونه های مورد مطالعه در یک محیط رسوبی کاهیده (احیا) تا کمی کاهیده شکل گرفته اند. رسم نمودار homohopane c34/c35 در برابر hopane c29/c30 برای بیتومین های مورد مطالعه نشان داد که سنگ مولد نمونه های مورد مطالعه  ماهیتی کربناته و آواری دارند. این موضوع را می توان با توجه به سنگ‌شناسی سازندهای مولد بیتومین ها مانند سازندهای ایلام و گورپی در مناطق مورد مطالعه توجیه کرد. نمودار مثلثی استران های منظم (m/z=217) برای بیتومین های مورد مطالعه نشان داد که منشا ترکیبات آلی بیتومین های مورد مطالعه غالبا دریایی با مقدار کمی ورود از محیط های خشکی است. تهی‌شدگی شدید در ایزوتوپ کربن (میانگین 28.83- پرمیل) دلالت بر منشا ارگانیکی و توده های زیستی (biomass) در این نمونه ها دارد. از طرفی ترکیبات سولفور با تهی‌شدگی (12.16 - پرمیل) بیانگر تشکیل در یک محیط رسوبی کاهیده تا نیمه کاهیده دارد و داده‌های ایزوتوپ اکسیژن (15.03 + پرمیل) دلالت بر تشکیل مواد آلی از منشا رسوبی دارد.

investigation of organic geochemistry and isotopic properties of bituminous deposits in late cretaceous - paleocene sedimentary basin of lorestan (case study: kuhdasht, poldokhtar and sepiddasht)

the study area is a part of zagros folded zone and located in the lorestan sedimentary basin. in this regard, three areas with high bitumen potential were selected, which include the northern area of kuhdasht, northeast of poldokhtar and southeast of sepiddasht. in the study areas, bitumens are exposed as veins between the fractures and as interlayers with host rock that the thickness of these veins is between 10 cm to more than 1.5 meters. field studies showed that the studied bitumens have developed in the shales of amiran formation. based on the results of organic geochemistry, 80.10 to 93.60% of the extractable saturated compounds are in the category of asphalts and have a very good quality in terms of thermal maturity (maturity of organic matter). the studied samples are formed in a reducing to slightly reducing sedimentary environment. drawing the diagram of c34/c35 homohopane vs. c29/c30 hopane for the studied bitumens showed that the generating rocks of the studied samples are carbonate and detrital in nature. this can be explained by the lithology of bituminous formations such as ilam and gurpi formations in the study areas. the triangular diagram of regular streams (m/z = 217) for the studied bitumens showed that the source of organic compounds of the studied bitumens is mostly marine with a small amount of entry from dry environments. severe depletion of the carbon isotope (average -28.83 per mill) indicates organic origin and biomass in these samples. on the other hand, sulfur compounds with depletion (-12.16  per mill) indicate formation in a reduced to semi-regenerated sedimentary environment and oxygen isotope data (+15.03  per mill) indicate the formation of organic matter of sedimentary origin.