ارتباط غلظت گاز رادون با جنبش‌های زمین‌ساختی و لرزه‌خیزی؛ نمونه موردی: گسل جرجافک. ایران مرکزی

رادون یک گاز بی اثر رادیو اکتیو است که در طبیعت توسط رخدادهای طبیعی به وجود می آید. این گاز در آب محلول بوده و عوامل مختلفی بر درجه حلالیت آن در آب تاثیر دارند. از بهترین محل ها برای انباشته شدن رادون در آب های زیرزمینی، محل های فعال ژئودینامیک، گسل های پی سنگی عمیق و شکستگی ها هستند، به همین دلیل حضور گسل ها در نزدیکی منابع آب، به عنوان یک اثر عامل موثر بر غلظت رادون شناخته می شود. در این نوشتار، هدف، بررسی ارتباط میزان غلظت گاز رادون با فعالیت های زمین ساختی گسلش فعال می باشد. گسل جرجافک با طولی نزدیک به 160 کیلومتر با روندی شمال باختر- جنوب خاور در جنوب ایران مرکزی و در حاشیه شمال خاور رشته کوه داوران قرار گرفته است. این گسل سیماهای ریخت زمین ساختی فعال از خود نشان می دهد، به طوری که محاسبه پارامترهای ریخت زمین ساختی مربوط به رودخانه های منتهی به این گسل مانند (h) و ((sl) ،)s) ،)v نرخ های فرایشی کم تا بالا را برای حرکات زمین ساختی این گسل نمایش می دهند. پراکندگی مراکز لرزه ای رشته کوه داوران نشان از لرزه خیزی پایین منطقه دارد. افزون بر این مطلب، تمرکز معدود رخدادها در قسمت جنوبی این رشته کوه و توزیع غیر یکسان و عدم روند مشخص از ویژگی های لرزه ای آن می باشند. برای اندازه گیری غلظت گاز رادون در منابع آب منتهی به گسل جرجافک، پس از بررسی های صحرایی 35 ایستگاه برای نمونه برداری مناسب تشخیص داده شد و نمونه برداری ها در دو نوبت و در فصول سرد (دسامبر 2015) و گرم ( ژوئیه 2016) انجام شد. بالاترین و پایین ترین میزان غلظت اندازه گیری شده در مرحله اول به ترتیب با مقادیر 53183 و 138 بکرل در مترمکعب متعلق به ایستگاه های 13 ( مربوط به منطقه روکرد ) و 3 و 8 ( مربوط به مناطق استخروئیه و علی آباد) و در مرحله دوم بالاترین و پایین ترین میزان غلظت اندازه گیری شده به ترتیب با مقادیر 56233 و 169 بکرل در متر مکعب متعلق به ایستگاه های 29 (مربوط به منطقه فرح آباد) و 25 (مربوط به منطقه بیدوئیه) می باشند. مقایسه غلظت مقادیر به دست آمده در هر ایستگاه و انطباق آن با فعالیت های لرزه ای منطقه نشان می دهد که در مکان هایی که فعالیت های لرزه ای بالاتر است ( به ویژه در قسمت جنوب خاوری) میزان غلظت گاز رادون در این مناطق نیز بالاتر می باشد. از این رو، شاید بتوان چنین گفت که مناطق دارای غلظت بالای گاز رادون، دارای پتانسیل حرکتی بیشتر و احتمال بیشتر برای رخداد زلزله را دارا می باشند و تغییرات افزایشی غلظت گاز رادون در این مناطق را می توان به یکی از نشانه های رخداد زلزله ارتباط داد.

The relation of Concentration radon gas in underground water with tectonic movements and Seismicity. Case Study: Jorjafk fault, Central Iran

Radon is a radioactive noble gas . The best places for accumulation of radon in groundwater would be geodynamic active areas,deep basement faults and fractures. This paper aims to investigate the relationship between the radon gas concentrations with the behaviors of active tectonic faults. Jorjafk fault with a length of nearly 160 km from NorthWest to SouthEast in southern central Iran. This fault shows active tectonics aspects, The distribution of Davaran Mountain seismic centers shows low Seismicity for the region. In addition, the few focus of the events in the south of the mountain and unequal distribution and lack of clear trend is among its seismic properties. For the measurement of radon concentration in water resources leading to the Jorjafk fault,, 35 sampling stations were identified as suitable, and on two occasions the samplings were performed. The highest and lowest concentrations measured in the first stage were 53, 183, and 138 Becquerel’s respectively for the stations of 13, 3 and 8, and in the second stage, the highest and lowest concentration were measured with values of 56, 233, and 169 Becquerel’s respectively for the stations of 29 and 25. By comparing the obtained concentrations for each station and its compliance with seismic activity in the region, it was observed that in places where seismic activity is higher, the concentration of radon gas is also higher. Therefore, it can be said that the areas with high concentrations of radon gas, have more potential and are more likely to earthquake events