بررسی مقادیر تمرکز عناصر سنگین و کمیاب در سیالات گرمابی فعال در میدان زمین گرمایی، جنوب کوه سبلان، استان اردبیل، شمال باختر ایران

میدان زمین گرمایی در جنوب کوه سبلان قسمتی از سیستم زمین گرمایی ناحیه کوه آتشفشانی سبلان است که در آن مظاهر فعالیت‌های آتشفشانی جوان از قبیل چشمه های آب گرم و بخارات سطحی دیده می‌شوند. سیالات گرمابی سطحی در این منطقه بیشینه دمای 77 درجه سانتی گراد و بازه ph از 4/ 6 تا 4/ 7 و بیشینه tds 7006 میلی گرم بر لیتر را نشان می دهند. این آب ها به طور کلی از نظر ترکیبی به دو دسته تقسیم می‎شوند. دسته اول عمدتاً آب‌هایی با ترکیب na-cl و دسته دوم به طور عمده آب‎هایی با ترکیب ca-na-hco3 هستند. عناصر کمیاب و سنگین در این سیالات عمدتاً شامل بور، لیتیوم، روبیدیم، سزیم، آرسنیک و جیوه بوده که بیشینه فراوانی آنها به ترتیب 33511، 14265، 10366، 4159 و 5 ppb است. با در نظر گرفتن واحدهای سنگ‎شناختی منطقه و نیز فعالیت گسترده سیالات گرمابی و وجود زون‌های دگرسانی گسترده، کانی های حاوی بور به عنوان منبع اصلی این عنصر در نظر گرفته شد که توسط سیالات زمین گرمایی آبشویی و حمل شد. غلظت این عنصر تا اندازه‌ای با تثبیت در کانی‌های رسی کنترل می‌شود. بررسی‌های بیشتر رفتار ژئوشیمیایی عناصر کمیاب و سنگین در این میدان زمین‌گرمایی نشان داد که جذب لیتیم توسط کوارتز و جذب روبیدیم توسط کانی های رسی در دماهای کمتر از 300 درجه سانتی گراد صورت گرفته و یون کلراید در حمل جیوه نقش اصلی را ایفا کرده است. گرچه مقادیر غلظت بور، جیوه، آرسنیک و لیتیم به قدر کافی بالا نیست که بتواند کانه‌زایی اقتصادی احتمالی را برای این عناصر ضمانت کند؛ ولی حضور این عناصر در این آب‌های داغ از دو جنبه محیط زیستی بسیار مهم تشخیص داده شدند؛ اولاً به خاطر اینکه از این آب‌ها مستقیماً برای استحمام در منطقه استفاده می‎شود؛ ثانیاً این آب‎ها ممکن است هنگام اختلاط با آب‌های زیرزمینی و آشامیدنی به عنوان یک منبع آلاینده خطرناک عمل کنند.