شیمی کرومیت، رهیافتی به منشا توده اولترامافیکی شمال خاور حاجی‌آباد، استان هرمزگان

مجموعه اولترامافیک حاجی‎آباد در شمال استان هرمزگان، جزیی از نوار آمیزه رنگین ارزوییه دولت‌آباد است و در لبه شمالی راندگی زاگرس جای دارد. این مجموعه شامل هارزبورژیت، لرزولیت، دونیت و کرومیتیت است و هارزبورژیت ها، بیشترین حجم سنگ ها را به خود اختصاص داده‌اند. شواهدی همچون مرزهای منحنی، کشیدگی کروم‌اسپینل ها و پیروکسن ها، شواهد ذوب نامتجانس ارتوپیروکسن و وجود تیغه های جدایشی کلینوپیروکسن، نشان می‌دهد که سنگ های این مجموعه، ابتدا دگرشکلی های دمای بالای گوشته بالایی را تحمل کرده و سپس در پوسته جایگزین شده‌اند. در همه واحدهای سنگی مجموعه می‌توان کانی کرومیت را به مقادیر و اشکال مختلف دید. در هارزبورژیت ها و لرزولیت ها، بلورهای قهوه‌ای و پراکنده کرومیت، یا به شکل منفرد و شکل‌دار دیده می‌شوند و یا به‌صورت بی‌شکل و میان‌دانه‌ای در میان کانی‌های دیگر هستند. در دونیت ها نیز این کانی به‎صورت بلورهای شکل‌دار تا نیمه‌شکل‌دار سیاه رنگ و به‌طور پراکنده درون الیوین ها یا در مرز آنها متبلور شده‌اند. در کرومیتیت های پرعیار منطقه، بلورهای درشت، شکل‌دار و سیاه رنگ کرومیت، بافت های انباشتی دارند؛ مرز آنها بیشتر صاف است و مرز اتصال سه گانه دارند؛ اما در کرومیتیت های کم‌عیار، کرومیت ها، پراکنده و شکل‌دار هستند و در یک زمینه سیلیکاتی قرار گرفته‎اند. بررسی شیمی بلورهای کرومیت در سنگ های منطقه نشان می‌دهد که در این بلورها، بیشترین مقدار cr# به کرومیت های موجود در کرومیتیت های پر عیار (80-84) و کمترین مقدار آن نیز به انواع موجود در لرزولیت ها (45-52) تعلق دارد. استفاده از نمودارهای تشخیص محیط زمین‌ساختی، نشان می‌دهد که ترکیب شیمیایی کرومیت های پراکنده موجود در هارزبورژیت ها و لرزولیت های مجموعه حاجی‎آباد، به انواع موجود در پریدوتیت های گوشته‌ای منطقه بالای فرورانش شباهت دارد و سنگ های میزبان، به عنوان بخشی از افیولیت های وابسته به این محیط، دچار 15 تا 20 درصد ذوب بخشی شده‌اند. کرومیت های پراکنده موجود در دونیت ها و کرومیتیت های منطقه نیز در همین محیط زمین‌ساختی و در اثر تبلور مذاب های بونینیتی به وجود آمده‌اند. این شواهد بیانگر آن است که احتمالاً پریدوتیت های حاجی‎آباد و آمیزه افیولیتی میزبان، به بخش هایی از گوشته بالایی در بالای یک منطقه فرورانش، تعلق دارند و تحولات مربوط به این منطقه، همچون واکنش مذاب پریدوتیت و ذوب بخشی، در ترکیب کانی ها و بافت آنها ثبت شده است.