نگرشی بر قابلیت‌های توسعه کشت برنج هوازی در شرایط بحران کمبود آب در ایران

پدیده تغییر اقلیم و گرم شدن زمین منجر به بروز تغییرات آب و هوایی شدید از جمله وقوع خشکسالی در اغلب مناطق کره زمین شده است و تنش خشکی حاصل از آن از جمله عوامل مهم محدود کننده در کشت محصولات زراعی و تهدید پایداری تولید آنها، به ویژه برنج محسوب می شود. با توجه به اینکه کشت و کار برنج در اغلب مناطق برنج خیز دنیا و از جمله ایران مبتنی بر آبیاری دائم (irrigatedlowland with continous submergence) است، ضرورت تغییر اساسی و توسعه روش های مناسبی از کشت برنج در مناطق تحت بحران و یا در معرض خطر که آب کمتری مصرف کرده و در عین حال عملکرد مناسبی نیز تولید نماید، اجتناب ناپذیر نموده است. از این رو تغییر شیوه زراعت از غرقابی به هوازی با استفاده از ژنوتیپ های خاصی از برنج به نام برنج های هوازی که بذر آنها به صورت خشک و در خاک غیر غرقاب و کاملاً زه کشی شده، بدون گِلخرابی و غیر اشباع کشت شده و عملکرد مناسبی تولید می کنند، می تواند در حفظ و پایداری تولید برنج در شرایط کشور مورد توجه قرار گیرد. نتایج تحقیقات اخیر نشان داده است که عملکرد دانه برخی از ارقام برنج هوازی با مصرف 50 درصد آب کمتر (در مقایسه با آبیاری مرسوم غرقابی)، حدود 11 تن در هکتار بوده است. در ایران نیز نتایج آزمایش های مقدماتی مربوط به کشت و کار ژنوتیپ های برنج هوازی نشان داده است که این ژنوتیپ ها ضمن دارا بودن عملکرد دانه مناسب، امکان تغییر الگوی کشت از غرقابی به هوازی در مناطق مواجه با خطر کم آبی و حفظ تولید برنج در شرایط بحران آبی را فراهم می کنند. در این مقاله قابلیت های کشت و توسعه ارقام برنج هوازی و امکان تغییر شیوه زراعت برنج از غرقابی به هوازی در جهان و ایران به صورت اجمالی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

An overview on potential of aerobic rice production in water crisis conditions in Iran

Global warming and climate change have created a serious changes in different regions all over the world including Iran. It has intensified drought stress and water shortage that negatively affect growth and development of crop plants including rice, and threats sustainable crop production and food security. As ricebased cropping systems mostly relied on growing irrigatedlowland rice in most of rice growing countries as well as Iran, which  use large amounts of fresh water, therefore, there is a need to change the ricebased cropping systems as to use  less water while mainting high productivity. Therefore, possibility for changing ricebased cropping systems from continuous irrigated system to aerobic, using aerobic rice genotypes, which have been developed for watershortage conditions could be considered in Iran. Today, a improved aerobic rice genotypes have been developed with highergrain yield about 11 t.ha1 and less than 50% water use as compared to the irrigated lowland cultivars. Research on development and growing of aerobic rice in Iran has showed that there is potential for growing such rice genotypes in watershortage periods as well as in rotation with other winter crops in different areas that rice can be grown but water availability is limited. Therefore, in this review, we discuss the advantages of aerobic rice development and production in different countries including Iran.