اثر تنش خشکی بر صفات فیزیولوژیک، عملکرد دانه و اجزای عملکرد ژنوتیپ‌های نخود (Cicer arietinum L.)

به منظور ارزیابی اثر خشکی بر عملکرد و برخی اجزای آن و همچنین بررسی ارتباط صفات فیزیولوژیکی با عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی، 19 ژنوتیپ نخود در قالب یک آزمایش مزرعه‌ای و یک آزمایش گلدانی در سال زراعی 90-1389 در دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان مورد بررسی قرار گرفتند. آزمایش مزرعه‌ای به صورت کرت‌های خرد شده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار به اجرا درآمد. دو رژیم آبیاری مطلوب و دیم در کرت‌های اصلی و 19ژنوتیپ نخود در کرت‌های فرعی قرار گرفتند و عملکرد دانه، اجزای عملکرد و شاخص‌‌های تحمل و حساسیت به تنش خشکی مورد ارزیابی قرار گرفتند. آزمایش گلدانی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عامل اول شامل دو رژیم آبیاری (آبیاری در 3- و 12- بار پتانسیل آب خاک ) و عامل دوم شامل 19 ژنوتیپ نخود بودند. در این آزمایش هدایت روزنه‌ای در مرحله رویشی و فعالیت آنزیم پلی فنل اکسیداز در مراحل رویشی و زایشی اندازه‌گیری شدند. ژنوتیپ‌های مورد بررسی بر اساس عملکرد دانه با استفاده از شاخص‌های حساسیت و تحمل به تنش به گروه‌های پر محصول و کم محصول و حساس و متحمل به خشکی گروه‌بندی شدند. نتایج نشان داد که تنش خشکی باعث کاهش تعداد غلاف و دانه در واحد سطح به ترتیب به میزان 43 و 44 درصد و همچنین کاهش 43 درصدی عملکرد دانه شد، در حالیکه بر وزن صد دانه تاثیر چندانی نداشت. در آزمایش گلدانی میزان هدایت روزنه‌ای تحت تنش خشکی 78 درصد کاهش یافت و ژنوتیپ‌های متحمل به خشکی دارای 33 درصد هدایت روزنه‌ای بیشتر در مقایسه با ژنوتیپ‌های حساس بودند. از طرف دیگر بین فعالیت آنزیم پلی فنل اکسیداز در مرحله رویشی و هدایت روزنه‌ای رابطه مثبت و معنی‌داری (**52/0= r) مشاهده شد. براساس نتایج آزمایش به نظر می‌رسد که می‌توان از صفات هدایت روزنه‌ای و فعالیت آنزیم پلی فنل اکسیداز در گزینش ژنوتیپ‌های نخود جهت بهبود تحمل به تنش خشکی استفاده کرد.