ارزیابی تنوع مولکولی ژنوتیپ‌های برنج (Oryza sativa L.) با استفاده از نشانگرهای ریزماهواره همبسته با خصوصیات زراعی و فیزیکوشیمیایی دانه

به منظور ارزیابی تنوع مولکولی و طبقه‌بندی ژنوتیپ‌های برنج، تعداد 94 ژنوتیپ برنج موجود در کلکسیون موسسه تحقیقات برنج کشور مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این آزمایش از52 جفت آغازگر ریزماهواره‌ پیوسته با ژن‌های کنترل‌کننده خصوصیات مهم زراعی و فیزیکوشیمیایی دانه برنج با توزیع نسبتا یکنواخت روی 12 جفت کروموزوم برنج استفاده شد. در این آزمایش، تعداد آلل‌های چندشکل 361 آلل با متوسط 750/4 آلل در هر مکان ژنی بود. نتایج نشان داد که نشانگرهای rm276 و rm5642 روی کروموزوم شماره 6 و نشانگرهای rm14 و rm1 روی کروموزوم شماره 1 بیشتر از 9 آلل داشتند. بیشترین و کمترین مقدار محتوی چندشکل (pic) برای نشانگرهای rm5642 و rm207 به ترتیب 854/0 و 515/0 بودند. تجزیه خوشه‌ای بر اساس داده‌های مولکولی با استفاده از روش دورترین همسایه و ضریب تشابه جاکارد منجر به گروه‌بندی ارقام در نه گروه گردید، به‌طوری‌که باعث تفکیک ارقام محلی با دارا بودن خصوصیات فیزیکوشیمیایی دانه مطلوب از ارقام اصلاح شده و سایر ژنوتیپ‌ها گردید. بدین ترتیب تعداد 9 رقم از 9 گروه متفاوت شامل ارقام دیلمانی، طارم‌محلی، لاین 23، ri1843046 (هاشمی × صالح)، ri1843223 (محمدی × صالح)، ir50، لاین حاصل از تلاقی برگشتی بین دو رقم صالح و آبجی‌بوجی، ri184421 (حسن‌سرایی× سپیدرود) و ri184472 (غریب × سپیدرود) به عنوان والدین تلاقی‌ها برای تهیه جمعیت‌های اصلاحی انتخاب شدند. بررسی ضرایب تشابه محاسبه شده بین ارقام انتخابی برای استفاده در برنامه اصلاحی نشان دادکه میزان تشابه ارقام با یکدیگر بسیار پایین بوده و پیش‌بینی می‌شود که در بین نتاج حاصل از این ارقام به عنوان والدین تلاقی‌ها، تنوع لازم برای اصلاح هدفمند خصوصیات مهم زراعی و فیزیکوشیمیایی دانه برنج وجود داشته باشد. نتایج نشان داد که استفاده از نشانگرهای مولکولی اختصاصی و همبسته با ژن‌های کنترل‌کننده خصوصیات مهم زراعی و فیزیکوشیمیایی دانه به دلیل عدم تاثیرپذیری آنها از عوامل محیطی می‌تواند ابزار مناسبی برای تولید و اصلاح هدفمند ارقام جدید در جمعیت‌های اصلاحی با استفاده از روش انتخاب به کمک نشانگر باشد.