بررسی پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ های امیدبخش برنج

به منظور تعیین پایداری عملکرد دانه و صفات کمی و کیفی هشت لاین امیدبخش برنج به همراه ارقام خزر و نعمت به عنوان شاهد آزمایشی در سه منطقه گیلان در سال های 1376 و 1377 اجرا شد. نوع طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و فاصله بوته 25×25 سانتی متر بود. نتایج تجزیه واریانس ساده نشان داد که بین ژنوتیپ های مختلف از نظر عملکرد دانه اختلاف معنی دار وجود داشت. آزمون بارتلت یکنواختی اشتباهات آزمایشی را تایید کرد و سپس تجزیه واریانس مرکب با فرض تصادفی بودن سال ها و مکان ها و ثابت بودن ژنوتیپ ها و همچنین آزمون f بر اساس امید ریاضی میانگین مربعات انجام شد. معنی دار شدن نتایج نشان داد که اثر ساده ژنوتیپ که بیانگر وجود تفاوت در بین ژنوتیپ های مختلف بود. اثر ساده مکان و سال و اثر متقابل مکان × ژنوتیپ و سال × ژنوتیپ معنی دار نشدند. یعنی ژنوتیپ های متفاوت عکس العمل یکسانی را در مکان ها و سال های مختلف داشتند. در حالی که اثر متقابل سال × مکان و سال × مکان × ژنوتیپ معنی دار شدند. این مسئله اهمیت اثر متقابل سال × مکان را بر روی معنی دارشدن اثر متقابل سه جانبه نشان داد. پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ ها با استفاده از شش روش مختلف شامل واریانس و ضریب تغییرات محیطی( پارامتر 1) ضریب رگرسیون میانگین عملکرد به شاخص میحطی( پارامتر 2) واریانس انحراف از خط رگرسیون ( پارامتر 3) و واریانس و ضریب تغییرات درون مکانی(‌پارامتر 4) تعیین گردید. نتایج حاصل از این روش ها کم و بیش متفاوت بود ولی در تمام روش ها ژنوتیپ های 7604 و 7606 به ترتیب با متوسط عملکرد 331/4 و 313/4 تن در هکتار علاوه بر شاهد خزر و نعمت به دلیل داشتن واریانس (s^2i) و ضریب تغییرات محیطی(cvi) و واریانس درون مکانی (msy/p) کمتر دارا بودن ضریب خط رگرسیون (bi) معادل یک و هم چنین واریانس انحراف از خط رگرسیون (s^2di) کم و غیر معنی دار به عنوان ژنوتیپ های پایدار شناخته شدند. در نتیجه این ژنوتیپ ها با توجه به داشتن میانگین عملکرد دانه بیشتر از شاهد خزر و خصوصیات کیفیت پخت وتبدیل مناسب به عنوان ژنوتیپ های جدید انتخاب شدند.