تنوع ژنتیکی برای تحمل به سرمای زمستانی و خصوصیات مرتبط با آن در ژنوتیپ های جو

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی برای تحمل به سرمای زمستانی، lt50 و میزان کربوهیدرات های محلول درژنوتیپ های جو،آزمایشی در دو شرایط مزرعه ای و گلخانه‌ای با استفاده از 40 ژنوتیپ جو در ایستگاه تحقیقاتی و گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز انجام شد. ارزیابی مزرعه ای در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در دو سال 1385 و 1386 اجرا و درصد بقای زمستانی ژنوتیپ ها اندازه‌گیری شد. نتایج تجزیه واریانس چند متغیره برای صفات مورد اندازه گیری در گلخانه و آزمایشگاه نشان داد که بین ژنوتیپ ها اختلاف معنی داری وجود داشت. بر اساس تجزیه واریانس مرکب داده ها نیز از نظر درصد زنده مانی در مزرعه بین ژنوتیپ ها اختلاف معنی داری وجود داشت، اما تفاوت بین سال‌ها و اثر متقابل ژنوتیپ × سال معنی‌دار نبود. برای اندازه گیری درصد زنده مانی گیاهچه ها در آزمون های انجماد، یک آزمایش گلخانه ای در قالب طرح کرت‌های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با دو تکرار طراحی شد. ژنوتیپ های جو به عنوان عامل فرعی و پنج سطح دما (8-، 11-، 13-، 15- و 17- درجه سانتی گراد) به عنوان عامل اصلی منظور شدند. علاوه بر محاسبه lt50ژنوتیپ ها، درصد وزن خشک گیاهچه، میزان کربوهیدرات های محلول در شرایط قبل و بعد از عادت‌دهی و طول و عرض برگ نیز در شرایط کنترل شده اندازه گیری شد و تجزیه واریانس این داده‌ها در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی انجام شد. بین ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر درصد زنده‌مانی در کلیه دماها، lt50، درصد وزن خشک گیاهچه، عرض برگ و میزان کربوهیدرات های محلول در شرایط بعد از عادت دهی، اختلاف معنی داری وجود داشت. صفات درصد زنده‌مانی در مزرعه، lt50 و عرض برگ از وراثت پذیری بالایی برخوردار بودند. وراثت پذیری میزان کربوهیدرات های محلول در شرایط بعد از عادت دهی و درصد وزن خشک گیاهچه در حد متوسط بود. برای درصد زنده‌مانی در دمای 8- درجه سانتی گراد، بیشترین و درصد زنده‌مانی در دمای 17- درجه سانتی گراد، کمترین میزان وراثت-پذیری مشاهده شد. بیشترین مربع ضریب تغییرات ژنتیکی درصد زنده‌مانی مربوط به دمای 15- درجه سانتی گراد بود و برای سایر صفات، مربع ضریب تغییرات ژنتیکی پایین بود. به طور کلی نتایج حاصل از ارزیابی ژنوتیپ های مورد آزمایش نشان داد که ژنوتیپ 38 (آتنیس) حساس به سرمای زمستانی بوده و تعداد قابل توجهی از ژنوتیپ ها برخوردار از ویژگی های مطلوب از نظر تحمل به سرما بودندکه از میان آن ها ژنوتیپ های 36 (شولیر) و 15(ec83-12) با توجه به مقادیر درصد بقای زمستانی در مزرعه و lt50 به عنوان ژنوتیپ های متحمل تر شناسایی شدند.