مقایسه عملکرد وش و کیفیت الیاف ارقام پنبه ایرانی و خارجی تارمتوسط (.gossypium hirustum l)

پنبه یکی از مهم ترین گیاهان صنعتی است که افزایش عملکرد و کیفیت الیاف آن از اهداف مهم به‌نژادی است. به منظور مقایسه عملکرد وش، زودرسی و کیفیت الیاف ارقام ایرانی و خارجی پنبه تار متوسط، آزمایشی در سال‌های زراعی 1399-1398 و1400-1399 در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار و نه رقم پنبه شامل سه رقم ایرانی (شایان، ارمغان و گلستان) و شش رقم خارجی (agn112، agn117، agn126، speria و tesla با منشاء یونان و lodos (با منشاء ترکیه) در استان‌های خراسان جنوبی (بیرجند)، فارس (داراب) و اردبیل (مغان) اجرا شد‎. صفات و شاخص‌های اندازه‌گیری شده شامل تعداد غوزه، وزن غوزه، عملکرد وش، ظرافت، طول، یکنواختی، استحکام، کشش، درخشندگی، زردی و کیل بودند. نتایج نشان داد که اثر سال، مکان و رقم بر عملکرد وش و کیفیت الیاف ارقام پنبه در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود. بیشترین عملکرد وش (4189/9کیلوگرم در هکتار)، شاخص ظرافت الیاف (4/73میکرونر؛ میکروگرم بر اینچ)، استحکام الیاف (33/4گرم بر تکس) و کمترین زردی الیاف (98/7 درصد) مربوط به رقم agn117 بود. مدت زمان کاشت تا شکفتگی60 درصد غوزه های کرت ها برای رقم شایان و رقم agn117 به‌ترتیب  99/9 و 116/5روز بود و به ترتیب به‌عنوان زودرس ترین و دیررس ترین ارقام شناخته شدند. نتایج نشان داد که عملکرد وش دارای همبستگی مثبت و معنی‌دار با تعداد غوزه (***0/91r=) و شاخص ظرافت الیاف (**0/80r=) و همبستگی منفی و معنی‌دار با زردی الیاف (**0/87-r=) بود. نتایج نشان داد که ارقام پنبه خارجی دارای میانگین عملکرد وش و تعداد غوزه بیشتر، دیررس‌تر و کیل الیاف بیشتری نسبت به ارقام ایرانی بودند. بر اساس نتایج تجزیه خوشه‌ای و بای پلات نیز پنبه رقم agn117 به عنوان رقم برتر شناحته شد. نتایج این تحقیق نشان داد که پنبه رقم agn117 می‌تواند جایگزین مناسبی برای ارقام پنبه ایرانی در مناطق مشابه با آب و هوای مکان‌های اجرای آزمایش حاضر باشد. 

comparison of seed cotton yield and fiber quality of iranian and introduced medium warp cotton (gossypium hirustum l.) cultivars

introduction: improved cultivars of crops are the most important factor in optimizing yield and quality of the products. cotton is one of the most important industrial crops and enhancement of seed cotton yield, fiber quality as well earliness are among the objectives of new cotton cultivars development. despite of the improvement and introduction of new cotton cultivars in iran in recent years, new introducd cotton cultivars have also been registered, introduced and commercialized in the country. therefore, the cultivation of new introduced cotton cultivars that are early maturity, high-yielding with good fiber quality has been included in the cotton production plan of the ministry of jihad-e-agriculture of iran. this experiment was carried out to evaluate and compare the seed cotton yield and its components, fiber quality characteristics as well as earliness of some new introduced and iranian upland cotton cultivars.materials and methods:  to evaluate and compare the seed cotton yield, fiber quality and earliness of introduced and iranian new upland cotton cultivars field experiments were conducted in two consequent growing seasons 2019-20 and 2020-21 in three provinces ardabil (moghan), south khorasan (birjand) and fars (darab) using randomized complete block design with four replications. nine cotton cultivars including six introduced cultivars; agn112, agn117, agn126, speria, tesla and lodos and three iranian cotton cultivars; shayan, armaghan and golestan (control) were evaluated. seed cotton yield and its components, boll number, boll weight, and fiber quality characters including fibers fineness, length, uniformity, strength, elongation, reflectance, yellowness and gin turn out as well as earliness was determined (ays from planting to the opening of 60% of bolls of each plot).   results: combined analysis of variance showed that the seed cotton yield and fiber quality were affected by cultivar, year and location at the 1% probability level. the highest seed cotton yield (4189.9 kg.ha-1), fiber fineness (4.73 micronair) and fiber strength (33.4 g.tex-1), earliness (116.5 days) and the lowest yellowness (7.98) belonged to the cv. agn117. seed cotton yield had positive and significant correlation with the number of bolls (r = 0.91***) and fiber fineness (r = 0.80**) and negative and significant correlation with fiber yellowness (r= -0.87**). comparison of introduced and iranian cultivars showed that introduced cultivars had higher mean seed cotton yield and boll number, and was late maturity as well as more gin turn out than iranian cultivars. cluster and biplot analysis results showed cv. agn117 as the superior cultivar. conclusion: boll weight and number, earliness, gin turn out and fiber fineness were identified as determinant traits for improvement of seed cotton yield and fiber quality. these traits can be used for evaluation and selection of new improved cotton cultivars. also, based on the results of this experiment the cv. agn117 can be a suitable substitute for iranian cotton cultivars in cotton growing areas in iran.