ارزیابی تنوع ژنتیکی در لاین‌های نوترکیب نسل یازدهم و شناسایی لاین‌های امیدبخش برنج (.oryza sativa l)

برنج یکی از گیاهان زراعی راهبردی کشور است که افزایش عملکرد آن همواره به عنوان مهم ترین هدف اصلاحی مورد توجه به نژادگران بوده است. یکی از مهم ترین روش های اصلاحی در برنج، تلاقی بین ارقام برگزیده جهت تولید لاین های نوترکیب و شناسایی لاین های امیدبخش است. این آزمایش با هدف شناسایی لاین های برتر پرمحصول جهت معرفی ارقام جدید اجرا شد. لاین های مورد ارزیابی همراه با ارقام والدینی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1397 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان کشت شده و صفات مهم زراعی در 141 لاین نوترکیب مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین لاین های مورد ارزیابی از نظر کلیه صفات مورد بررسی تفاوت معنی داری وجود داشت که نشان دهنده تنوع ژنتیکی قابل توجه در آنها بود. برآورد ضرایب تغییرات فنوتیپی و ژنتیکی و اجزای واریانس نیز نشان داد که تنوع قابل توجهی در جمعیت مورد مطالعه، به ویژه برای صفات تعداد دانه پر و پوک در خوشه، تعداد خوشه در بوته و عملکرد دانه وجود داشت. میزان وراثت پذیری خصوصی صفات نیز از حدود 20 درصد در طول خوشه تا حدود 43 درصد در عرض دانه، تعداد روز تا رسیدگی و وزن هزار دانه متغیر بود. نتایج تجزیه به عامل ها نشان داد که سه عامل اصلی و مستقل در حدود 96 درصد از تنوع کل لاین های مورد مطالعه را توجیه کرده و عامل ایجاد ارتباط معنی دار بین صفات در لاین های برنج بودند. این سه عامل به عنوان عامل عملکرد و اجزای آن، عامل کیفیت ظاهری دانه ها و عامل فنولوژیک نام گذاری شدند. تجزیه خوشه ای به روش upgma نیز 141 لاین برنج را در سه گروه دسته بندی کرد و والدین سپیدرود و غریب به ترتیب در گروه های اول و دوم قرار گرفتند. بررسی ارزش گروه ها از نظر صفات نشان داد که گروه اول از نظر عملکرد و اجزای عملکرد و گروه سوم از نظر ابعاد و کیفیت ظاهری دانه ها بیش ترین مقدار را داشتند. نتایج این پژوهش نشان داد که تنوع ژنتیکی قابل توجهی بین لاین های برنج مورد ارزیابی وجود داشت و لاین های برتر پرمحصول و با کیفیت ظاهری مطلوب شناسایی شدند، بنابراین اصلاح موفقیت آمیز جمعیت برای بسیاری از صفات مهم زراعی، به ویژه عملکرد و اجزای آن امکان پذیر است.

assessment of genetic variation among f11 generation recombinant inbred lines and identification of rice (oryza sativa l.) promising lines

rice is one of the important and staple food crops in iran, and its grain yield improvement has always been the most important objective in rice breeding programs. one of the important breeding methods in rice is crossing between selected varieties to develop recombinant inbred lines (rils), and then identifying promising lines. this experiment was carried out with the aim of identifying high-yielding superior lines. one hundred forty one recombinant inbrd lines together with their parental cultivars were evaluated using randomized complete block design with three replications in research field of faculty of agricultural sciences, university of guilan, rasht, iran, in 2018. important agronomic traits were measured and recorded for all rils. analysis of variance showed that there was significant differences among rils for all studied traits, indicating significant genetic variation among them. estimated coefficients of phenotypic and genetic variations as well as variance components also showed that there was considerable variation among rils population, particularly for number of filled and unfilled grains panicle-1, number of panicles plant-1 and grain yield. the narrow-sense heritability varied from about 20% for panicle length to 43% for grain width, days to maturity, and 1000-grain weight. factor analysis showed that three main and independent factors explained about 96% of the total observed variance among rils, and were the main reasons for significant relationships between traits. these three factors were deignated as yield and its components, grain appearance quality and phenological factors. cluster analysis by upgma method classified the 141 studied rils into three clusters. cv. sepidrood and cv. gharib (parental cultivars) were grouped in the first and second clusters, respectively. evaluation of the cluster values for different traits showed that the first cluster had the highest values for grain yield and its components and the third cluster for grain dimensions and appearance quality. in conclusion, the results of this experiment showed that there was significant genetic variation among the studied rils. therefore, successful improvement of important agronomic traits, particularly grain yield and its components, is feasible. the superior high-yielding lines with desirable appearance quality were also identified.