اثر آرایش کاشت و سن گیاهچه بر عملکرد دانه و کارایی مصرف تابش ارقام محلی و اصلاح شده برنج (.oryza sativa l) در خوزستان

رشد و نمو گیاهان زراعی تحت تاثیر تابش خورشیدی قرار داشته و تولید ماده خشک اغلب با میزان تابش دریافت شده توسط گیاه و کارایی استفاده از تابش همبستگی مثبت دارد. به منظور ارزیابی کارایی استفاده از تابش در ارقام برنج، آزمایشی به صورت کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار طی سال های 1398 و 1399 در مزارع پایلوت شهرستان قلعه تل استان خوزستان انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل ارقام برنج (چمپا، عنبوری و دانیال) (عامل اصلی)، آرایش کاشت در سه سطح (15×15، 20×15، 30×15 سانتی متر) (عامل فرعی) و سن گیاهچه (30، 40 و 50 روزه) (عامل فرعی فرعی) بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد تیمارهای آزمایشی در سطح احتمال پنج درصد اثر معنی داری بر صفات گیاهی ارقام برنج داشتند. نتایج برهمکنش تیمارها نشان داد که بیشترین عملکرد دانه (9466 کیلوگرم در هکتار) مربوط به گیاهچه های 30 روزه رقم دانیال در آرایش کاشت 15×15 سانتی متر بود. حداکثر شاخص سطح برگ (5/8) در گیاهچه های 30 روزه رقم چمپا و بیشترین سرعت رشد گیاه در تیمار 15×15 سانتی متر در رقم دانیال (33/3گرم در مترمربع در روز) بدست آمد. حداکثر و حداقل کارایی مصرف تابش در گیاهچه های 30 و 50 روزه (به ترتیب 1/95 و 1/22 گرم بر مگاژول) بدست آمد. افزایش سن گیاهچه از 30 به 50 روزه گی باعث افزایش ضریب استهلاک نوری از 0/06به 0/10شد. نتایج این آزمایش نشان داد که گیاهچه های 30 روزه ارقام برنج مورد مطالعه در آرایش کاشت 15×15 سانتی متر، با توجه به پایین بودن ضریب استهلاک نوری و افزایش کارایی مصرف تابش و عملکرد دانه بالاتر، جهت بهبود عملکرد برنج در منطقه محل اجرای آزمایش مناسب تر هستند.

effect of planting arrangement and seedling age on grain yield and radiation use efficiency of local and improved rice (oryza sativa l.) cultivars in khouzestan province, iran

solar radiation affects crop growth and development. dry matter production by crops has often a positive relationship with radiation absorption by canopy and radiation use efficiency. therefore, to evaluate radiation use efficiency of rice cultivars, a field experiment was carried out as split-split-plot arrangements in randomized complete block design with three replications in pilot plots in qaleh-tal district of khuzestan province, iran, in 2019-2020 and 2020-2021 growing seasons. three rice cultivars; champa, anbouri and danial were assigned to main plots, three planting arrangement; 15 cm × 15 cm, 15 cm × 20 cm and 15 cm× 30 cm, were randomized in sub-plots and seedling age at three levels; 30, 40 and 50-day old seedlings, in sub-sub-plots . results showed that highest grain yield (9466 kg.ha-1) was recorded for cv. danial in the 15 cm× 15 cm planting arrangement of 30-day seedling age treatment. the highest leaf area index (5.8) was achieved for cv. champa in 30-day seedling age treatment. the highest crop growth rate (33.3 g.m-2 .day-1) observed for cv. danial in 15 cm × 15 cm planting arrangement and 30-day seedling age treatment. the highest (1.95) and lowest (1.22 g,mj-1) radiation use efficiency (rue) were obtaibed in 30 and 50-day old seedlings, respectively. the increase of seedling age from 30 to 50 days led to incraese of light extinction coefficient from 0.06 to 0.10. the results of this experiment showed that 30-day old seedling at 15 cm × 15 cm planting arrangement treatment is more suitable for improving grain yield of rice cultivars in the target areas considering the low light extinction coefficient and high radiation use efficiency.