اثر تاریخ کاشت و شاخص‌های زراعی- اقلیمی بر عملکرد دانه ارقام جدید گندم نان (.triticum aestivum l) در منطقه گرگان

به منظور تعیین تاریخ کاشت بهینه ارقام جدید گندم نان و بررسی ارتباط عملکرد دانه با شاخص های زراعی- اقلیمی، آزمایشی در دو سال زراعی (1400-1399 و 1401-1400) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان به صورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. هفت تاریخ کاشت (از 10 آبان تا 10 دی؛ با فواصل 10 روز) در کرت های اصلی و چهار ژنوتیپ گندم نان بهاره (ارقام آراز، آرمان، تکتاز و لاین n-93-9) در کرت های فرعی قرار داده شدند. نتایج تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که بین تاریخ های کاشت از نظر عملکرد دانه، عملکرد زیستی و تعداد سنبله در متر مربع اختلاف معنی داری وجود داشت، ولی تفاوت بین ژنوتیپ های گندم از نظر این صفات معنی دار نبود. بیشترین عملکرد دانه در تاریخ های کاشت دوم (20 آبان؛ 6235 کیلوگرم در هکتار) و سوم (30 آبان؛ 6105 کیلوگرم در هکتار) بدست آمد که تفاوت معنی داری با یکدیگر نداشتند، ولی به طور معنی داری بیشتر از تاریخ های کاشت بعدی بودند. در سه تاریخ کاشت پایانی (20 آذر، 30 آذر و 10 دی) عملکرد دانه رقم تکتاز بیشتر از سایر ژنوتیپ ها بود. سه تاریخ کاشت اول (10، 20 و 30 آبان) از نظر طول دوره پر شدن دانه (به ترتیب 42/5، 42 و 40/3روز)، تفاوت معنی داری با یکدیگر نداشتند، در حالیکه در سه تاریخ کاشت پایانی، طول دوره پر شدن دانه (به ترتیب 35/6، 34/1و 33 روز) بطور معنی داری کمتر بود. تاریخ های کاشت 20 آبان و 30 آبان بیشترین مقدار تجمعی روز- درجه رشد (gdd) را در دوره پر شدن دانه داشتند (به ترتیب 782 و 773 روز- درجه رشد). نتایج این پژوهش نشان داد که بیشترین عملکرد دانه و حداکثر کارایی مصرف انرژی در شرایط اقلیمی محل اجرای آزمایش در تاریخ های کاشت 20 آبان تا 30 آبان بدست خواهد آمد.

effect of sowing date and agro-climatic indices on grain yield of new bread wheat (triticum aestivum l.) cultivars in gorgan region, iran

to determine the optimal sowing date for new bread wheat cultivars as well as to investigate the relationship between grain yield and agro-climatic indices, a field experiment was carried out as split plots layout in randomized complete block design with four replications in two cropping seasons (2020-2021 and 2021-2022) in gorgan agricultural research station, gorgan, iran. seven sowing dates (from 01 november to 31 december, with 10-day intervals) were assigned to main plots and four spring bread wheat genotypes (cv. araz, cv. arman, cv. taktaz and n-93-9 promising line) were randomized in subplots. combined analysis of variance showed that the effect of sowing date was significant on grain yield, biological yield and spike no. m-2. while there was no significant difference between cultivars for the aforementioned traits. the highest grain yield obtained from 11 november (6235 kg.ha-1) and 21 november (6105 kg.ha-1) sowing dates, respectively. in delayed sowing dates (11 december, 21 december and 31 december), grain yield of cv. taktaz was greater than other genotypes. the three sowing dates, 01 november, 11 november and 21 november, were not significantly different for grian filling duration (42.5, 42 and 40.3 days, respectively). however, grian-filling duration significantly decreased in delayed sowing dates (33, 34.1 and 35.6 days, respectively). the highest cumulative growth degree-days (gdd) for grain filling period was calculated for sowing dates 11 november  and 21 november  (782 and 773 gdd, respectively). in conclusion, the results of this experimebt showed that the highest grian yield and maximum energy use efficiency may obtain from the sowing date window of 11 november to 21 november for gorgan region in iran.