اثر تاریخ و آرایش کاشت بر عملکرد و کیفیت ذرت علوفه‌ای (.zea mays l) در کشت نشایی

به منظور بررسی اثر تاریخ و آرایش کاشت در کشت نشایی بر عملکرد و کیفیت ذرت علوفه ای رقم 703، آزمایشی به صورت کرت های خردشده فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار طی سال های زراعی 1397 و 1398 در ایستگاه اکباتان مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان اجرا شد. تاریخ های کاشت در چهار سطح؛ 15 اردیبهشت،10 خرداد، پنج تیر و30 تیر همراه با آرایش کاشت در دو فاصله ردیف؛ 70 سانتی متر یک ردیفه (روش مرسوم) و 140 سانتی متر دو ردیفه به عنوان عامل اصلی و روش کاشت در سه سطح؛ کاشت مستقیم بذر، نشاکاری تک نشایی و جفت نشایی به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. تراکم بوته ثابت و 102000 بوته در هکتار در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که بیشترین میزان علوفه تر (65430 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد پروتئین (2437 کیلوگرم در هکتار) در تاریخ کشت دوم به دست آمد. در آرایش کاشت دو ردیفه عملکرد علوفه تر و عملکرد پروتئین به ترتیب 20 و 14.5 درصد بیشتر از آرایش تک ردیفه بود. عملکرد علوفه تر و عملکرد پروتئین در کشت تک نشایی، به ترتیب 11.5و10.8 درصد بیشتر از کشت مستقیم بذر و 6.6 و 7.4 درصد بیشتر از کشت جفت نشایی بود. در کشت های زودهنگام و دیرهنگام، بیشترین مقدار علوفه تر و عملکرد پروتئین مربوط به کشت دو ردیفه تک نشایی بود. مقادیر بهره وری فیزیکی، درآمد خالص و بهره وری اقتصادی آب بر اساس درآمد خالص در آرایش کاشت دو ردیفه نسبت به آرایش مرسوم یک ردیفه، به ترتیب 167.6، 53.6 و 237 درصد بیشتر بود و میزان افزایش آنها برای جایگزینی کشت مستقیم بذر با روش تک نشایی به ترتیب 42، 12.1 و 33.8 درصد و برای جایگزینی با روش جفت نشایی به ترتیب 32.8، 4.5 و 24.7 درصد بود. با توجه به افزایش چشمگیر عملکرد علوفه و بهره وری آب در کشت نشایی دو ردیفه همراه با کاهش 50 درصدی نیاز به نوارهای آبیاری، استفاده از این روش (ترجیحاً به صورت جفت نشایی جهت کاهش هزینه های تولید)، به عنوان جایگزین کشت مستقیم بذر در زراعت ذرت علوفه ای قابل توصیه است.

Effect of planting date and planting pattern on yield and quality of forage maize (Zea mays L.) in transplanting method

To investigate the effect of planting date and planting pattern on yield and quality characteristics of forage maize cv. KSC703 in transplanting method, split plot factorial arrangement in randomized complete block design with three replications was employed at Ekbatan research station of Agriculture and Natural Resources Research and Education Center of Hamedan, Iran, in 2018 and 2019 growing seasons. Planting date at four levels; 05 May, 31 May, 26 June and 21 July with planting pattern at two levels; onerow with row spacing of 70 cm (conventional planting pattern) and tworows with row spacing of 140 cm assigned to main plots and planting method at three levels; direct seeding, single and two seedlings were randomized in subplots. Plant density was 102,000 plants per hectare for all treatments. The highest fresh forage and protein yield obtained in the second planting date (65430 and 2437 kg.ha1, respectively). In tworows pattern, the fresh forage and protein yield were 20% and 14.5% higher than onerow pattern, respectively. Fresh forage and protein yield in single transplant were 11.5% and 10.8% higher than direct seeding and 6.6% and 7.4% higher than two seedlings, respectively. In early and late planting dates, single transplant had the highest fresh forage and protein yield (first planting date: 62883 and 2412 kg.ha1 and third planting date: 57515 and 2115 kg.ha1 and fourth planting date: 4755 and 1308 kg.ha1, respectively). The rates of physical water productivity, net income and economic water productivity based on net income in tworows pattern were 167.6%, 53.6% and 237% higher than in conventional onerow pattern, respectively. The rates of the above traits to replace direct seeding with single seedling increased by 42%, 12.1% and 33.8%, and to replace with two seedlings increased by 32.8%, 4.5% and 24.7% increase, respectively. Due to the significant increase in forage yield and water productivity as well as with 50% reduction in costs of irrigation tape under transplanting in tworows pattern, this method (preferably as two seedlings for reducing production costs) is recommended as a suitable alternative method for direct seeding of forage maize production.