اثر زمان مصرف کود نیتروژن بر عملکرد و کیفیت دانه ارقام گندم نان (.triticum aestivum l) در شرایط تنش خشکی انتهای فصل

به منظور بررسی اثر زمان مصرف کود نیتروژن بر عملکرد و کیفیت دانه ارقام گندم نان در شرایط تنش خشکی انتهای فصل، آزمایشی در سال های زراعی93-1392 و 94-1393 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی میاندوآب در استان آذربایجان غربی به صورت کرت های خرد شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل آبیاری کامل (i1)، قطع آبیاری از مرحله ظهور سنبله تا رسیدگی (i2) و قطع آبیاری از مرحله گلدهی تا رسیدگی (i3) در کرت های اصلی، زمان مصرف کود نیتروژن شامل 120 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص در چهار سطح: 20 کیلوگرم در زمان کاشت+ 100 کیلوگرم در مرحله پنجه زنی (n1)، 20 کیلوگرم در زمان کاشت+ 100 کیلوگرم در مرحله شروع طویل شدن ساقه (n2)، 20 کیلوگرم در زمان کاشت+ 50 کیلوگرم در مرحله پنجه زنی+50 کیلوگرم در مرحله شروع طویل شدن ساقه (n3)،20 کیلوگرم در زمان کاشت+ 50 کیلوگرم در مرحله پنجه زنی+ 50 کیلوگرم در مرحله ظهور سنبله (n4) و پنج رقم گندم نان زرین (g1)، پیشگام (g2)، اروم (g3)، زارع (g4) و میهن (g5) بودند که به صورت فاکتوریل درکرت های فرعی قرار داده شدند. نتایج نشان داد که تیمار قطع آبیاری از مرحله ظهور سنبله تا رسیدگی نسبت به آبیاری کامل، باعث افزایش معنی دار محتوای نیتروژن، فسفر و روی دانه (به ترتیب 23، 37 و 18 درصد) و کاهش معنی دار محتوای پتاسیم و منیزیم دانه (به ترتیب 11 و 45 درصد) شد. بیش ترین میزان نیتروژن، فسفر، آهن، روی و منیزیم دانه در تیمار کمبود آب (i2) در تیمار کودی 20 کیلوگرم در زمان کاشت+ 50 کیلوگرم در مرحله پنجه زنی+50 کیلوگرم در مرحله شروع طویل شدن ساقه در ارقام میهن و پیشگام مشاهده شد. در تیمار آبیاری کامل، تقسیط نیتروژن تا مرحله ظهور سنبله باعث افزایش محتوای نیتروژن، فسفر و منیزیم دانه شد. بیشترین عملکرد دانه (7026 کیلوگرم در هکتار) در تیمار کودی 20 کیلوگرم در زمان کاشت + 50 کیلوگرم در مرحله پنجه زنی+50 کیلوگرم در مرحله شروع طویل شدن ساقه، بدست آمد. نتایج این آزمایش نشان داد که با زمان بندی مناسب مصرف کود نیتروژن در شرایط کمبود آب و کاشت ارقامی مانند پیشگام و میهن می توان عملکرد و کیفیت دانه گندم تولیدی را در مناطق سرد با شرایط آب و هوایی مشابه محل اجرای این تحقیق افزایش داد.به منظور بررسی اثر زمان مصرف کود نیتروژن بر عملکرد و کیفیت دانه ارقام گندم نان در شرایط تنش خشکی انتهای فصل، آزمایشی در سال های زراعی93-1392 و 94-1393 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی میاندوآب در استان آذربایجان غربی به صورت کرت های خرد شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل آبیاری کامل (i1)، قطع آبیاری از مرحله ظهور سنبله تا رسیدگی (i2) و قطع آبیاری از مرحله گلدهی تا رسیدگی (i3) در کرت های اصلی، زمان مصرف کود نیتروژن شامل 120 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص در چهار سطح: 20 کیلوگرم در زمان کاشت+ 100 کیلوگرم در مرحله پنجه زنی (n1)، 20 کیلوگرم در زمان کاشت+ 100 کیلوگرم در مرحله شروع طویل شدن ساقه (n2)، 20 کیلوگرم در زمان کاشت+ 50 کیلوگرم در مرحله پنجه زنی+50 کیلوگرم در مرحله شروع طویل شدن ساقه (n3)،20 کیلوگرم در زمان کاشت+ 50 کیلوگرم در مرحله پنجه زنی+ 50 کیلوگرم در مرحله ظهور سنبله (n4) و پنج رقم گندم نان زرین (g1)، پیشگام (g2)، اروم (g3)، زارع (g4) و میهن (g5) بودند که به صورت فاکتوریل درکرت های فرعی قرار داده شدند. نتایج نشان داد که تیمار قطع آبیاری از مرحله ظهور سنبله تا رسیدگی نسبت به آبیاری کامل، باعث افزایش معنی دار محتوای نیتروژن، فسفر و روی دانه (به ترتیب 23، 37 و 18 درصد) و کاهش معنی دار محتوای پتاسیم و منیزیم دانه (به ترتیب 11 و 45 درصد) شد. بیش ترین میزان نیتروژن، فسفر، آهن، روی و منیزیم دانه در تیمار کمبود آب (i2) در تیمار کودی 20 کیلوگرم در زمان کاشت+ 50 کیلوگرم در مرحله پنجه زنی+50 کیلوگرم در مرحله شروع طویل شدن ساقه در ارقام میهن و پیشگام مشاهده شد. در تیمار آبیاری کامل، تقسیط نیتروژن تا مرحله ظهور سنبله باعث افزایش محتوای نیتروژن، فسفر و منیزیم دانه شد. بیشترین عملکرد دانه (7026 کیلوگرم در هکتار) در تیمار کودی 20 کیلوگرم در زمان کاشت + 50 کیلوگرم در مرحله پنجه زنی+50 کیلوگرم در مرحله شروع طویل شدن ساقه، بدست آمد. نتایج این آزمایش نشان داد که با زمان بندی مناسب مصرف کود نیتروژن در شرایط کمبود آب و کاشت ارقامی مانند پیشگام و میهن می توان عملکرد و کیفیت دانه گندم تولیدی را در مناطق سرد با شرایط آب و هوایی مشابه محل اجرای این تحقیق افزایش داد.

Effect of the timing of nitrogen fertilizer application on grain yield and quality of bread wheat (Triticum aestivum L.) cultivars under terminal drought stress conditions

To investigate the effect of  the timing of nitrogen fertilizer application on grain yield and quality of bread wheat cultivars under terminal drought stress conditions, two field experiments were conducted at Agricultural Research Station of Miandoab in West Azerbaijan, Iran, in 20132014 and 20142015 cropping seasons. Experimental treatments were arranged as split plot factorial in randomized complete block design with three replications. Irrigation levels I1 = full irrigation, I2 = irrigation withholding from heading, I3 = irrigation witholding from anthesis stage) were assigned to main plots, 120 kg.ha1 nitrogen at four application times (N1=20 kg.ha1 at planting and 100 kg.ha1 at the tillerign stage, N2 = 20 kg.ha1 at the planting and 100 kg.ha1 at stem elongation stage, N3 = 20 kg.ha1 at the planting, 50 kg.ha1 at the tillering stage with 50 kg.ha1 at stem elongation stage, N4 = 20 kg.ha1 at planting, 50 kg.ha1 at tillering stage with 50 kg.ha1 at heading stage) and five bread wheat cultivars (G1 = Zarrin, G2 = Pishgam, G3 = Orum, G4 = Zareh and G5 = Mihan) as factorial were randomized in subplots. Results showd that under terminal drought stress conditions (I2), concentrations of N, P and Zn of grain increased by 23%, 37% and 18%, respectively, however severe water shortage also reduced the concentrations of potassium (11%) and magnesium (45%). The timing of N3 and N4 fertilizer application times increased N, P, Fe and Mg concentrations of grain, while in the N1 fertilizer application time, only K concentration of grain increased. The highest amounts of N, P, Fe, Zn and Mg in severe water stress conditions (I2) were observed in the N3 fertilizer application time with drought tolerant cultivars cv. Mihan and cv. Pishgam, however under full irrigation conditions the distribution of nitrogen at spike emergence stage (N4) increased  N, P and Mg contents of grain. The highest grain yield (7026 kg.ha1) obtained under N3 nitrogen fertilizer application time. The results of this experiment showed that with integrating of appropriate timing of nitrogen fertilizer application under terminal drought stress conditions and planting of new improved cultivars such as cv. Pishgam and cv. Mihan, bread wheat grain yield and its quality can be improved, in areas with similar environmental conditions.