اثر نسبت‌های جایگزینی بر صفات گیاهی و ویژگی‌های کیفیت دانه در کشت مخلوط سویا (glycine max l. merr) و دان‌سیاه (guizotia abyssinica cass)

به منظور ارزیابی رقابت گیاه سویا و دان سیاه در نسبت های کشت مخلوط، آزمایشی در دو سال زراعی (97-1396 و 98-1397) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل نسبت های کشت 100 : 0 ، 75 : 25 ، 50 : 50 ، 25 : 75 و 0 : 100 (به ترتیب دان سیاه سویا) به روش جایگزینی بودند. نتایج نشان داد که نسبت های کشت مخلوط اثر معنی داری بر ارتفاع بوته، تجمع ماده خشک، عملکرد دانه، روغن و پروتئین خام دانه سویا و دان سیاه داشتند. بیشترین ارتفاع بوته سویا و دان سیاه به ترتیب مربوط به کشت خالص سویا (100:0) و نسبت کشت 75:25 بود. اثر رقابت بر مقدار ماده خشک کل گیاه تا 90 روز پس از کاشت از نوع مکملی مثبت بود و پس از آن به همیاری دو جانبه تغییر یافت. عملکرد کل روغن و پروتئین خام دانه در نسبت های کشت مخلوط بیشتر از کشت خالص گیاه دان سیاه (0:100) و کمتر از کشت خالص سویا (100:0) بود. بالاترین نسبت برابری زمین مربوط به نسبت های کاشت 50:50 و 75:25 (به ترتیب 1.28 و 1.23) بود. نتایج این تحقیق نشان داد افزایش سهم اثر مکملی بر عملکرد دانه در مقایسه با اثر انتخابی نقش مهمی در بهبود کارایی کشت مخلوط دان سیاه و سویا داشت و اضافه محصول تولید شده در نسبت های کاشت 50:50 و 25:75 به علت سهم بیشتر بودن اثر مکملی (به ترتیب 76.2 و 59.7 درصد) بر عملکرد دانه بود. بنابراین انتخاب گیاه دان سیاه به عنوان گونه همراه در کشت مخلوط با سویا می تواند به ایجاد رابطه همیاری دو جانبه و تعدیل در رقابت کمک نماید.

Effect of replacement ratios on plant traits and seed quality properties in intercropping of soybeans (Glycine max L. Merr) and niger (Guizotia abyssinica Cass.)

A field experiment was conducted to evaluate the competition of soybean intercropped with niger in different planting ratios using randomized complete block design with four replications at Sari agricultural sciences and natural resources university in 2018 and 2019. The intercropping ratios were 0:100, 25:75, 50:50, 75:25, and 100:0 (soybean:niger, respectively) using the replacement series. Results showed that intercropping significantly affected plant height, total dry matter accumulation at different growth stages, seed yield, oil, and crude protein yield of both crops. The highest plant height of soybean and niger was obtained in sole cropping of soybean and 75:25 planting ratio, respectively. The impact of competition on total dry matter accumulation up to 90 days after planting was positive and complementarity effect that changed to mutual cooperation after this stage. In addition, oil yield and crude protein yield of soybean and niger seeds in planting ratios were higher than niger (100: 0) and less than soybean in the sole cropping of soybean (100: 0). The maximum amounts of LER (1.28 and 1.23) were obtained in 50:50 and 75:25 intercropping ratios, respectively. Results showed that the complementarity effect between niger and soybean on seed yield in all intercropping ratios was greater than the selection effect. The increases in seed yield in intercropping ratio 50:50 and 25:75 was due to the largest share of the complementarity effect (76.2% and 59.7%, respectively) in seed yield. Therefore, selecting niger as a companion species in intercropping with soybean would lead to mutual cooperation relationship and mitigate the effect of competition.