تعیین نمره خواب پاییزی اکوتیپ‌های ایرانی یونجه (.medicago sativa l) در اقلیم سرد و معتدل

این آزمایش به منظور برآورد نمره خواب پاییزی 20 رقم/ اکوتیپ داخلی و خارجی یونجه در دو آزمایش جداگانه، کاشت متداول و کاشت با فاصله، هر یک در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در کرج و خوی از اردیبهشت 1393 به مدت سه سال اجرا شد. سال اول به عنوان سال استقرار بوته ها در نظر گرفته شد. در این آزمایش سه اکوتیپ یونجه همدانی، چهار اکوتیپ قره یونجه، دو اکوتیپ از مناطق مرکزی ایران، پنج اکوتیپ گرمسیری و شش رقم خارجی مورد ارزیابی قرار گرفتند. درآزمایش کشت متداول بذر هر رقم/ اکوتیپ با توجه به قوه نامیه، با نسبت 20 کیلوگرم در هکتار در دو ردیف به طول پنج متر و فاصله ردیف 50 سانتیمتر و در آزمایش کاشت با فاصله، بذر هر رقم/ اکوتیپ در دو ردیف به طول پنج متر و فاصله ردیف 50 سانتیمتر با فواصل50 سانتیمتر بین بوته ها به صورت تک بوته کشت شد. صفات مورد ارزیابی شامل ارتفاع بوته، تعداد ساقه در متر مربع/ در بوته، عملکرد علوفه خشک و نمره خواب پاییزی بودند. نتایج تجزیه مرکب داده ها در دو مکان و دو سال در هر یک از آزمایش ها نشان داد که تفاوت معنی داری بین میانگین عملکرد علوفه خشک، ارتفاع بوته و نمره خواب پاییزی ارقام/ اکوتیپ های مورد بررسی وجود داشت. برهمکنش ژنوتیپ در مکان نیز برای این صفات معنی دار بود. در آزمایش کشت متداول، یونجه بغدادی با میانگین 15.02 و رقم کیسوردای با میانگین 12.3 تن در هکتار به ترتیب بیشترین وکمترین علوفه خشک و در آزمایش کشت با فاصله، اکوتیپ بمی1 با میانگین 29.6 و رقم سکوئل با میانگین 22.1 گرم در بوته به ترتیب بیشترین وکمترین علوفه خشک را در طی دو سال در دو منطقه تولید کردند. در هر دو آزمایش ارقام منتسب به مناطق گرم و معتدل کشور دارای تمره خواب پاییزی بیشتری نسبت به ارقام سردسیری بودند. درآزمایش کشت متداول، رقم کماندور با میانگین نمره 3.5 کمترین و یونجه های نیکشهری، بمی1 و بغدادی به ترتیب با 6.9، 6.8 و 6.7، بیشترین میانگین نمره خواب پاییزی را داشته و در آزمایش کشت با فاصله، رقم کماندور با نمره 3.3 کمترین و یونجه های بغدادی و نیکشهری به ترتیب با 6.1 و 6.0، بیشترین میانگین نمره خواب پاییزی را داشتند. نتایج این تحقیق نشان داد که اکوتیپ های قره یونجه و همدانی دارای نمره های خواب 4 تا 5 ، یونجه های مناطق معتدل مانند kfa7 و یزدی دارای نمره خواب 6 تا 7 و یونجه های گرمسیری شامل بمی، بغدادی و نیکشهری دارای نمره خواب پاییزی بین 7 تا 9 بودند. در کشت متداول نسبت به کشت با فاصله برآوردهای مناسب تری از نمره های خواب پاییزی صورت گرفت، هر چند که تاثیرمهمی بر گروه بندی رقم/ اکوتیپ ها نداشت.

Determination of fall dormancy score of Iranian alfalfa (Medicago sativa L.) ecotypes in cold and temperate climates

To evaluate fall dormancy of twenty alfalfa local ecotypes and exotic cultivars, this study was conducted in two separate experiments (conventional or dense planting and spaced planting) using randomized complete block design with three replications in three growing seasons 2014, 2015 and 2016 in two locations (Karaj and Khoy), Iran. First growing season was considered as estabilishment season. Three ecotypes of Hamedani population, four ecotypes of GharahYunjeh population, five ecotypes of warm region populations, two ecotypes from central part of the country and six exotic cultivars were included in this study. In conventional planting, each cultivar/ecotype was grown in two rows of 5 m length and 50 cm row spacing using 20 kg.ha1 seeding rate, based on seed germination percentage. In spaced planting, each cultivar/ecotype was planted in two rows of 5 m length and 50 cm row spacing and 50 cm distance between plants on row. The recorded traits were plant height, stem number per plant/m2, dry forage yield, and fall dormancy score. Combined analysis of variance of both experiments showed that mean squares of cultivar/ecotype was significant for dry forage yield, plant height and fall dormancy score. Genotype × location interaction efect was also significant for these traits. Mean comparison of dry forage yield of cultivars/ecotypes showed that Baghdadi with 15.02 t ha1 and Kiseverdai with 12.3 t.ha1 in conventional planting, and Bami1 with 29.6 g.plant1 and Sequel with 22.1 g.plant1 had the highest and lowest dry forage yield over two locations and growing seasons, respectively. In both experiments, the local ecotypes related to warm region had the higher fall dormancy scores in comparison to ecotypes from cold region. In conventional planting, Nikshahri, Bami1 and Baghdadi with 6.9, 6.8 and 6.7 scores, and in spaced planting, Baghdadi and Nikshahri with 6.1 and 6.0 scores showed the highest fall dormancy scores, respectively. Commandor had the lowest fall dormancy score with 3.5 and 3.3 in conventional and spaced planting experiments, respectively. In general, the fall dormancy scores were determined in ecotypes of Gharayunje and Hamedani populations (cold region) from 4 to 5, ecotypes from temperate region (KFA7 and Yazdi) from 6 to 7 and warm region (Bami, Baghdadi and Nikshahri) from 7 to 9 scores. Assessment of fall dormancy scores in conventaionl planting experiment led to better estimates, however, it did not affect the grouping of cultivars/ecotypes.