ارزیابی سازگاری و پایداری عملکرد دانه لاین‌های امیدبخش برنج (oryza sativa l.) با استفاده از روش ggeبای‌پلات

در برنامه‌های معرفی ارقام جدید، ارزیابی سازگاری و پایداری لاین‌های خالص از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با این هدف تعداد هشت لاین خالص برنج، حاصل از تلاقی ارقام محلی هاشمی، دمسیاه، علی‌کاظمی و دیلمانی و ارقام اصلاح‌شده خزر، کادوس و ir60 همراه با سه رقم خزر، هاشمی و گیلانه (شاهد) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شش محیط (سه سال 1397، 1398 و 1399و دو مکان رشت و چپرسر) مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه ggeبای‌پلات نشان داد که دو مولفه اصلی اول (اثر اصلی ژنوتیپ) و دوم (برهمکنش ژنوتیپ در محیط) به ترتیب 61 و 21 درصد و در مجموع 82 درصد از تغییرات کل داده‌ها را توجیه کردند. نتایج حاصل از رتبه‌بندی بر مبنای عملکرد دانه و پایداری به طور همزمان و مقایسه با ژنوتیپ مطلوب نشان داد که برترین ژنوتیپ g7 (حاصل از تلاقی والد مادر دیلمانی و والد پدر کادوس)‌ بوده و پس از آن ژنوتیپ‌های g3 (حاصل از تلاقی والد مادر بخشنده دمسیاه و والد پدر دوره‌ای خزر)، g8 (حاصل از تلاقی والد مادری دوره‌ای دمسیاه و والد پدری بخشنده خزر) وg2 (حاصل از تلاقی والد مادری دوره‌ای هاشمی و والد پدری بخشنده ir60) در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. بنابراین ژنوتیپ‌های g7 و g3به عنوان سازگارترین و پایدارترین ژنوتیپ‌ها برای طی مراحل نهایی برنامه معرفی رقم انتخاب شدند. ژنوتیپ g7 حاصل از تلاقی رقم اصلاح‌شده و پرمحصول کادوس با رقم محلی خوش‌کیفیت دیلمانی بوده و میانگین عملکرد دانه آن 7250 کیلوگرم در هکتار بود. ژنوتیپ g3 حاصل از تلاقی رقم پرمحصول خزر و رقم محلی دمسیاه بوده و با هدف حفظ خصوصیات مطلوب خزر و بهبود کیفیت پخت از طریق دمسیاه اصلاح شده و میانگین عملکرد آن 6510 کیلوگرم در هکتار بود. بر اساس نتایج این تحقیق هر دو ژنوتیپ g7 و g3 بعنوان لاین‌های خالص و خوش‌کیفیت (به‌ترتیب حاوی 22.02 و 22.09 درصد آمیلوز، با 42 و 40 میلی‌متر قوام ژل، نمره 4.71 و 3.96 دمای ژلاتینی شدن، 1.60 و 1.57 میزان طویل شدن دانه) و متوسط‌رس (125 و 122 روز از بذرپاشی در خزانه تا رسیدگی) شناخته شده و قابلیت معرفی به عنوان رقم جدید برنج را دارند.

Evaluation of adaptability and grain yield stability of rice (Oryza sativa L.) promising lines using GGE biplot

The investigation of adaptability and grain yield stability of promising lines is important in dvevelopment and release of new cultivars. Eight rice promising lines developed by crossing local cultivars including; Hashemi, Domsiah, Alikazemi and Deylamani with improved cultivars including; Khazar, Kados and IR60 with optimal yield along with Khazar, Hashemi and Guilaneh as check cultivars were evaluated using randomized complete block design with three replications in six environments (years 2018, 2019 and 2020 and locations Rasht and Chaparsar), Iran. The results of GGE biplot showed that the first component (main effect of genotype) and second component (genotype × environment) explained 61% and 21% (overall 82%) of the total variation in grain yiled, respectively. The results of ranking based on grain yield and yield stability together and in comparison with the ideal genotype indicated that the most superior genotype was G7 (Deylamani/Kados), followed by genotypes G3 (Domsiah/Khazar//Khazar), G8 (Domsiah/Khazar//Domsiah) and G2 (Hashemi/IR60//Hashemi). Therefore, genotypes G7 and G3 were selected as the most adaptable with yield stability for being released as new rice cultivars for target environments. G7 was developed from a cross between Kados, an improved and highyielding cultivar, and Deylmani, a local and highquality cultivar, with an average yield of 7.25 ± 0.14 tons per hectare. G3 was dveloped from a cross between Khazar, a highyielding cultivar, and Domsiah, a local cultivar. G3 was bred with the aim of maintaining the favorable characteristics of cv. Khazar and improving the quality of its cooking through cross with Domsiah, and its average yield was 6.51 ± 0.21 tons per hectare. Both genotypes G7 and G3, with high grain quality (amylose content of 22.02 and 22.09, gel consistency of 42 and 40, gelatinization temperature of 4.71 and 3.96, grain elongation rate of 1.60 and 1.57 for genotypes G7 and G3, respectively) and medium maturity (125.34 and 122.14 from sowing, respectively) can be released as new rice cultivars for target areas.