ارزیابی فراسنجه‌های ژنتیکی و وراثت پذیری صفات در برنج (.oryza sativa l) با استفاده از روش دای‌آلل

به منظور بررسی کنترل ژنتیکی عملکرد و اجزای آن در برنج با استفاده از روش گرافیکی هیمن، 56 نتاج حاصل از تلاقی دای آلل همراه با هشت والد (مجموعاً 64 ژنوتیپ) در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در بهار سال 1392در مزرعه پژوهشی موسسه تحقیقات برنج کشور کشت و صفات زراعی، عملکرد و اجزای آن مورد ارزیابی قرار گرفتند. برآورد فراسنجه های ژنتیکی برای عملکرد دانه به روش هیمن نشان داد که مقدار جزء افزایشی (d) نسبت به دو جزء واریانس غالبیت (h1) وh2) ) کمتر بوده و میانگین درجه غالبیت ژن ها از یک (1.741) بزرگتر بود. نتایج نشان داد که عملکرد دانه، تعداد دانه پر در خوشه، وزن صد دانه، تعداد خوشه در بوته و ارتفاع بوته تحت کنترل اثر افزایشی، غیرافزایشی ژن ها و اثر مادری و غیرمادری می باشند. لاین ri184421 (حسن سرایی ×سپیدرود) و لاین 23 (ir75479-199-3-3)، به ترتیب دارای بیشترین تعداد ژن های غالب و مغلوب برای عملکرد دانه بودند. ارتفاع بوته و طول خوشه تحت تاثیر اثر غالبیت ناقص ژن ها و عملکرد دانه، تعداد دانه پر در خوشه، وزن صد دانه و تعداد خوشه در بوته تحت تاثیر فوق غالبیت ژن ها قرار داشتند. وراثت پذیری عمومی صفات مورد بررسی بالا بود (بیش از 90 درصد). وراثت پذیری خصوصی ارتفاع بوته بالا بود که نشان دهنده نقش اثر افزایشی در کنترل ژنتیکی این صفت است. بر اساس نتایج این تحقیق، برای بهبود عملکرد و اجزای آن در برنج که تحت کنترل اثر غیرافزایشی ژن ها هستند، استفاده از تکنولوژی هیبرید و برای بهبود صفاتی مانند ارتفاع بوته و طول خوشه، با توجه به نقش کلیدی اثرات افزایشی در کنترل ژنتیکی آن ها استفاده از روش های به نژادی مبتنی بر انتخاب قابل توصیه هستند.

Evaluation of genetic parameters and heritability of traits in rice (Oryza sativa L.) using diallel method

To study the genetic control of grain yield and its components in rice using Hayman graphical method, 56 progenies obtained from diallel mating with eight parents (64 genotypes in total) were evaluated using randomized complete block design with three replications at research field of the Rice Research Institute of Iran in 2013. Agronomic traits, grain yield and its components were measured and recorded. Estimation of genetic parameters for grain yield by Hayman’s method showed that the additive variance (D) was less than the two components of dominance variance (H1) and (H2), and the average degree of dominance of genes is greater than one (1.741). Results showed that grain yield, filled grain number per panicle, 100grain weight, panicle number per plant, and plant height were under the control of additive and nonadditive effects as well as maternal and nonmaternal effects. Line RI184421 (Sepidrood × Hasansaraei) and line 23 (IR7547919933) had the highest number of dominant and recessive alleles for grain yield, respectively. Plant height and panicle length was affected by the incomplete dominance effect, and grain yield, filled grain number per panicle, 100grain weight and panicle number per plant were controlled by the overdominance effect. The broadsense heritability of studied traits was high (˃ 90%). Narrowsense heritability was high for plant height, indicating the importance of additive effects in the genetic control of this trait. Based on the results of this study, it is recommended that to improve grain yield and its components in rice that are controlled by the nonadditive gene effects by using hybrid technology and to improve traits such as plant height and panicle length using selection based breeding methods due to the key role of additive effects in their genetic control.