ارزیابی برهمکنش ژنوتیپ در محیط و پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ‌های منتخب برنج (.oryza sativa l) هوازی در شمال ایران

دسترسی به آب کافی عامل محدود کننده عملکرد برنج و پایداری آن در شرایط فعلی کشور محسوب می شود. در برنامه تغییر الگوی کشت از شیوه غرقابی به هوازی (در بستر خشک و خاک غیراشباع)، شش ژنوتیپ برنج هوازی همراه با دو رقم شاهد طارم محلی و ندا، جهت ارزیابی پایداری عملکرد دانه در شرایط هوازی در قالب طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار طی سه سال (1392 تا 1394) در استان های مازندران و گلستان مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس ساده هر آزمایش نشان داد که بین ژنوتیپ های برنج برای کلیه صفات از جمله عملکرد دانه تفاوت معنی داری وجود داشت. بر اساس نتایج تجزیه واریانس مرکب، برهمکنش سال در مکان و سال در مکان در ژنوتیپ بر عملکرد دانه ژنوتیپ های برنج معنی دار بود. تجزیه پایداری با روش های چندمتغیره ammi وgge بای پلات نشان داد که رقم هوازی vandana با میانگین عملکرد دانه 2760 کیلوگرم در هکتار، در کلیه محیط ها پایداری بالاتر و نوسان عملکرد کمتری نسبت به سایر ژنوتیپ ها داشت. از ویژگی های بارز این رقم، زودرسی (روز تا 50 درصد گلدهی حدود 97 روز) و ارتفاع بوته کوتاه (98.8 سانتی متر) بود. دو ژنوتیپ ir78908-193-b-3-b وir80508-b-194-3-b نیز به ترتیب با عملکرد 2270 و 2292 کیلوگرم در هکتار، در اغلب محیط ها دارای پایداری مطلوبی بوده و از لحاظ عملکرد دانه در رتبه دوم قرار گرفتند. بر اساس نتایج بدست آمده، می توان از این سه ژنوتیپ به ترتیب به عنوان ژنوتیپ های برتر جهت استفاده در برنامه اصلاحی و یا کشت در شرایط هوازی در استان های مازندران و گلستان، به ویژه در سال های کم آب و خشکسالی، استفاده کرد.

Assessment of genotype × environment interaction and grain yield stability of selected aerobic rice (Oryza sativa L.) genotypes in northern region of Iran

For sustainable rice production in Iran the optimum use of production resources and the reduction of production costs are the two important issues. In this situation, water availability is a major limiting factor in sustainable rice production. Hence, changing of rice production system from lowland irrigated to aerobic production system, which is based on dryseed sowing in nonpuddled and nonsatuared soil, is main goal in the national research plan. Six selected aerobic rice genotypes from preliminary yield trials together with two local checks of rice including; Neda, as tolerant and Tarom, as susceptible cultivars to aerobic conditions were evaluated using randomized comlete block design with three replications in Mazandaran and Golestan, Iran, provinces for three years from 20132015. Simple analysis of variance for each location showed significant differences among rice genotypes for all traits. Combined analysis of variance for grain yield was performed. There were highly significant differences for main effect of genotype, year × location and year × location ×genotype interactions effect. Grain yield stability analysis through AMMI and GGE bioplot methods indicated that aerobic rice cv. Vandana with an average grain yield of 2760 kg.ha1 over all environments had high and grain yield with yield stability. This cultivar was also close to ideal rice genotype with lower plant height (98.8 cm) and phenology (97.0 days to 50% flowering), followed by the other two aerobic rice genotypes; G2 (IR78908193B3B) and G6 (IR80508B1943B) with high grain yield over all environments. Therefore, these aerobic rice genotpes were selected and could be used in the national rice breeding programs or recommended for being grown in aerobic rice production system in Mazandaran and Golestan province under watershortage conditions.