ارزیابی عملکرد لاین‌های امید بخش سورگوم دو منظوره دانه‌ای– علوفه‌ای (sorghum bicolor l. moench) با استفاده از شاخص‌های تحمل به تنش خشکی

به منظور ارزیابی و انتخاب لاین های امید بخش سورگوم دومنظوره دانه ای علوفه ای در شرایط تنش خشکی، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج به مدت دو سال زراعی (94-1393) اجرا شد. کرت های اصلی شامل سه تیمار آبیاری (آبیاری پس از 60 ،120 و 180 میلی متر تبخیر تجمعی از تشتک کلاس a) و کرت های فرعی شامل 10 ژنوتیپ سورگوم (kdfgs4، kdfgs6، kdfgs9، kdfgs10، kdfgs12، kdfgs13، kdfgs14، kdfgs16، kdfgs20 و kdfgs21) بودند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر تیمارهای آبیاری بر ارتفاع بوته و عملکرد دانه در سطح احتمال یک درصد و بر عملکرد علوفه تر، عملکرد زیستی و وزن هزار دانه در سطح احتمال پنج درصد معنی دار بود. بیشترین عملکرد علوفه تر و عملکرد علوفه خشک در تیمار بدون تنش حاصل شد. نتایج حاصل از تجزیه چند متغیره بای پلات و همبستگی شاخص ها با عملکرد دانه در شرایط بدون تنش و تنش نشان داد که شاخص های mp، gmp و sti در پیش بینی عملکرد از اهمیت بیشتری برخودار بوده و با استفاده از این شاخص ها می توان ژنوتیپ های متحمل را گزینش کرد. بر اساس عملکرد دانه و عملکرد زیستی، ژنوتیپ های kdfgs16 (لاین 8)، kdfgs4 (لاین 1)، kdfgs20 (لاین 9) و -kdfgs9(لاین 3) برتر بودند. بیشترین میزان ضریب همبستگی بین شاخص های تحمل در شرایط تنش و بدون تنش مربوط به شاخص هایmp ، gmp، sti و yi بود. با توجه به نتایج حاصل از تجزیه بای پلات وشاخص های برتر mp، gmp و sti، ژنوتیپ های kdfgs20، kdfgs13، kdfgs14، kdfgs21، kdfgs16 و kdfgs4 (به ترتیب لاین های 9، 6، 7، 10 ، 8 و 1) به عنوان لاین های متحمل به تنش خشکی شناسایی شدند.

Evaluation of yield of promising dual purpose grain forage sorghum lines (Sorghum bicolor L. Moench) using drought tolerance indices

To evaluate and select the promising lines of dual purpose grainforage sorghum under drought stress conditions, a field experiment assplit plot arrangements in randomized complete block design with three replications was carried out atresearch field station of Seed and Plant Improvement Research Institute, Karaj, Iran, in 2014 and 2015 growing seasons. Irrigation levels (60 mm, 120 mm and 180 mm of evaporation from class A evaportation pan) were assigned to main plotsand 10 sorghum lines (KDFGS4, KDFGS6, KDFGS9, KDFGS10, KDFGS12, KDFGS13, KDFGS14, KDFGS16, KDFGS20 and KDFGS21) randomized in subplots. Combined analysis of variance showed that irrigation effect was significant (P≤0.01) on plant height and grain yield.  However, irrigation effect was significant (P≤0.05) on dry weight, fresh weight, biological yield and 1000 grain weight. The highest fresh and dry weights of forage was obtained in 60 mm (normal) treatment. The results of biplot multivariate analysis and correlation between droughr indices and grain yield under nonstress and stress conditions showed that MP, GMP, and STI were important in predicting performance of sorghum genotypes. These indices can be used for selecting drought tolerant genotypes. Lines No. 8 (KDFGS16), 1 (KDFGS4), 9 (KDFGS20) and 3 (KDFGS9) were high yielding. The highest correlation coefficients between tolerance indices in stress and nonstress conditions was observed for MP, GMP, STI and YI.. Considering the results of biplot analysis and MP, GMP and STI, sorghum genotypes KDFGS20, KDFGS13. KDFGS14, KDFGS21, KDFGS16, KDFGS4 (lines No. 9, 6, 7, 10, 8 and 1, respectively) were identified drought as tolerant.